Botsende belangen in de biobased economy
23 november 2011
Inventarisatie van BBE belemmeringen
De huidige niet-agrogebaseerde industrie en economie is voor een belangrijk deel gebaseerd op het gebruik van fossiele grondstoffen. In de biobased economy (BBE) wordt een aanzet gemaakt om een deel van deze fossiele grondstoffen te vervangen door het gebruik van biomassa, mest en reststromen om hiermee de waardeketens te sluiten. Nederland wil via innovatie en samenwerking van verschillende sectoren de economie een stimulans geven met groene grondstoffen.
De transitie van een economie gebaseerd op fossiele grondstoffen en ongesloten waardeketens naar een BBE met gesloten waardeketens is een complex en langdurig proces. Naast technische uitdagingen en innovaties, werpt nationale en internationale regelgeving belemmeringen op die deze transitie in de weg staan of zelfs op punten verhinderen. In dit onderzoek zijn belemmeringen in de regelgeving en uitvoeringsprocessen geïnventariseerd en geanalyseerd. In overleg met de betrokken vakdepartementen zijn de oplossingsrichtingen samengevat. Om de transitie naar de BBE te faciliteren is het van groot belang de belemmeringen weg te nemen en nieuwe knelpunten snel op te pakken. In het onderzoek is de huidige aanpak voor het oplossen van de belemmeringen in de BBE beschreven en zijn conclusies getrokken over deze benadering. Het onderzoek is gebaseerd op een deskstudie en gesprekken met key- stakeholders.
69 belemmeringen in beleid en regelgeving die de ontwikkeling van de BBE beperken.
Bij de inventarisatie zijn door het bedrijfsleven en de overheid ruim 200 belemmeringen in de BBE aangedragen. Deze zijn in een nadere analyse naar de oorzaak van de belemmering samengevoegd tot 69 unieke belemmeringen, onderverdeeld in:
1. 23 operationele belemmeringen die (op papier) zijn opgelost, hoewel ondernemers dit nog onvoldoende ervaren.
De operationele knelpunten kenmerken zich doordat deze in de uitvoering zijn op te lossen. De regelgeving hoeft hiervoor niet te worden aangepast maar alleen juist te worden toegepast door het bedrijfsleven en de medeoverheden en uitvoeringsorganisaties die zijn betrokken bij het ver- lenen van vergunningen, subsidies, toezicht of andere procedures.
2. 14 structurele belemmeringen, de departementen werken aan een oplossing.
De structurele belemmeringen hebben als kenmerk dat voor het oplossen hiervan een wijziging van de regelgeving of gerichte uitspraak over de implementatie van het beleid is vereist. Het gaat dus om oplossingen, die afhankelijk van de context, nog tijd vergen om te worden gerealiseerd. De ministeries EL&I en I&M zijn met deze belemmeringen aan de slag gegaan al dan niet in samenspraak met de branche en/of lokale overheden. Daarnaast werkt het Interdepartementale Versnellerteam Groen Gas aan de belemmeringen die betrekking hebben op energie en trans- portbrandstoffen.
3. 23 fundamentele belemmeringen, die worden opgepakt door de Interdepartementale Programmadirectie BBE samen met de vakdepartementen.
De fundamentele belemmeringen remmen de verdere ontwikkeling van de BBE in Nederland. Hierbij gaat het om belemmeringen die niet eenvoudig zijn weg te nemen door het aanpassen van regelgeving, maar waarvoor de Nederlandse en Europese overheden beleidsmatige keuzes moeten maken.
Om de fundamentele belemmeringen die de transitie van de BBE in Nederland in de weg staan integraal op te pakken zijn, deze samengevat in vijf thema’s:
i) Innovaties binnen BBE niet altijd financieel haalbaar voor bedrijfsleven.
ii) Certificering BBE en ontbreken hiervan belemmert kansen voor BBE.
iii) Geen gebruikmaken van GMO beperkt mogelijkheden BBE.
iv) Accijnzen en importheffingen beperken transitie BBE.
v) Gelijk level playing field door ontbreken van consistente regelgeving en beleid tussen sectoren en tussen landen.
4. 9 botsende belemmeringen, worden niet weggenomen.
De botsende belemmeringen conflicteren met de maatschappelijke belangen die de Nederlandse overheid waarborgt. Met de uitvoering van de huidige wet- en regelgeving worden deze specifieke maatschappelijke belangen behartigd en voor de BBE kan hiervoor niet altijd een uitzondering worden gemaakt.
Opschalen van de BBE naar de transitiefase zal nieuwe belemmeringen zichtbaar maken.
De belemmeringen die in dit onderzoek zijn geïnventariseerd, hebben voornamelijk betrekking op de lopende activiteiten binnen het huidige Nederlandse BBE beleid. Deze zijn vooral gericht op het stimuleren van innovatie en ontwikkelen van productieprocessen op het gebied van energie en biobrandstoffen.
Belemmeringen die betrekking hebben op nieuwe (hoogwaardigere) chemische producten en toepassingen komen nog beperkt voor. De verwachting is dat belemmeringen als gevolg van deze transitie in de loop der tijd zichtbaar worden. Het snel en voortvarend aanpakken van deze belemmeringen is van belang voor de transitie van de BBE in Nederland en leidt naar verwachting tot groei van de Topsector Chemie.