Burgerparticipatie in de lokale politiek
2012
Inleiding
In 2009 zijn het Instituut voor Publiek en Politiek, een van de voorlopers van ProDemos - Huis voor democratie en rechtsstaat1, en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) begonnen met het uitvoeren van de Monitor Burgerparticipatie. De Monitor Burgerparticipatie werd gestart omdat beide organisaties een gebrek aan informatie over de inspanningen en resultaten van gemeenten op het gebied van burgerparticipatie opmerkten. Daarom hebben zij zich voorgenomen om eens in de twee jaar onderzoek te doen naar de stand van zaken op het gebied van burgerparticipatie in Nederlandse gemeenten. Het resultaat van de eerste versie van de Monitor Burgerparticipatie was het verschijnen van een rapport waarin de stand van zaken op het gebied van burgerparticipatie anno 2009 werd beschreven. Dit rapport verscheen in februari 2010.
ProDemos en het ministerie van BZK voerden eind 2011 opnieuw de Monitor Burgerparticipatie uit. Doordat in maart 2010 gemeenteraadsverkiezingen werden gehouden, zijn beide organisaties benieuwd naar veranderingen op het gebied van burgerparticipatie ten opzichte van 2009. Daarnaast kregen veel Nederlandse gemeenten in 2010 en 2011 te maken met bezuinigingen. Het is daarom interessant om te weten wat de invloed hiervan op het beleid ten aanzien van burgerparticipatie is. Het doel van dit onderzoek is dan ook tweeledig. Ten eerste is het doel om een antwoord te krijgen op de vraag: Wat is de stand van zaken op het gebied van burgerparticipatie op lokaal niveau anno 2011? En ten tweede om een vergelijking te kunnen maken tussen de stand van zaken in 2009 en die in 2011.
Burgerparticipatie
Burgerparticipatie is een breed begrip dat op verschillende manieren gedefinieerd kan worden. In dit onderzoek is burgerparticipatie gedefinieerd als ‘een manier van beleidsvoering waarbij burgers, individueel of georganiseerd, direct of indirect de kans krijgen invloed uit te oefenen op de ontwikkeling, uitvoering en/of evaluatie van beleid’. Omdat het onderzoek zich voornamelijk richt op datgene wat gemeenten doen om burgers bij beleid te betrekken, worden de activiteiten die burgers in dit verband zelf ondernemen grotendeels buiten beschouwing gelaten. Het onderzoek richt zich daarnaast specifiek op vormen van burgerparticipatie die de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van beleid tot doel hebben.
Vormen van participatie met een ander doel, bijvoorbeeld het versterken van de sociale cohesie of het betrekken van burgers bij de maatschappij, worden in dit onderzoek buiten beschouwing gelaten.
Burgers kunnen verschillende rollen toebedeeld krijgen in participatietrajecten, met elk een verschillende mate van invloed. Deze verschillende rollen zijn vertaald naar de participatieladder (Edelenbos et.al. 2001). Elke tree op de participatieladder stelt een andere rol voor. Hoe hoger de tree, hoe hoger de mate van invloed. De verschillende maten van invloed zijn: informeren, raadplegen, adviseren, (co)produceren en meebeslissen2. Er is in dit rapport gekozen om de rol van burgers te omschrijven als ‘invloed uitoefenen’, omdat in dit onderzoek alle vormen van burgerparticipatie waarbij de burger een bijdrage levert aan de ontwikkeling, uitvoering of evaluatie van beleid worden meegenomen. Vormen van burgerparticipatie waarbij de gemeente de burger informeert, de laagste tree op de participatieladder, worden buiten beschouwing gelaten omdat de burger hier slechts informatie ontvangt van de gemeente terwijl hij zelf geen bijdrage levert.