Burgerparticipatie en vertrouwen
22 maart 2011
Politiek vertrouwen is een actueel onderwerp. ‘De kloof tussen de politiek en de samenleving is onaanvaardbaar groot’, aldus de Raad voor het Openbaar Bestuur in haar advies Vertrouwen op democratie dat begin 2010 uitkwam. ‘Mensen moeten meer invloed krijgen op beleid en besluitvorming. De gehorizontaliseerde samenleving vergt een aanpassing van politici en bestuurders: bij verkiezingen geven mensen niet meer voor vier jaar hun mandaat af, maar schenken slechts een voorlopig vertrouwen aan de partij of politicus. Die moeten handelen in het besef dat dat vertrouwen steeds opnieuw moet worden bevochten in die publieke ruimte.’ Gemeenten maken daarom werk van burgerparticipatie en proberen zo het vertrouwen van hun burgers te winnen.
Model voor burgerparticipatie
Ondanks de goede bedoelingen van de overheid laat de praktijk nog weleens teleurstellende resultaten zien. Onduidelijk is bijvoorbeeld aan welke normen burgerparticipatie moet voldoen. Of gemeenten gaan te veel uit van het eigen proces en beperken zich tot de wettelijk verplichte inspraak. Verbeteringen kunnen gehaald worden uit normatieve modellen en ervaringen uit de praktijk. Een overzichtelijk normatief model voor burgerparticipatie heeft het Comité van Ministers van de Raad van Europa in 2009 vastgesteld. Het gaat om het CLEAR-model met vijf onderdelen: Can do, Like to, Enabled to, Asked to en Responded to. Daaruit volgen sleutelfactoren voor burgerparticipatie en uitdagingen voor de (lokale) overheid om de mogelijkheden voor burgerparticipatie te ontwikkelen. Waar de meeste modellen zich tot nu toe op de minimumeisen voor burgerparticipatie richten, is het CLEAR-model gericht op uitdagingen, een verdere ontwikkeling van burgerparticipatie niet als minimumeis, maar als ontwikkelingsrichting. De (lokale) overheid kan dit model gebruiken om te beoordelen op welke punten zij burgerparticipatie verder kan verbeteren.
De Nationale Ombudsman heeft vanuit de gemeentelijke praktijk, de klachten die bij de ombudsman binnenkwamen, een advies voor de (lokale) overheid geschreven. De lokale overheid kan beter functioneren door een behoorlijke burgerparticipatie, die gekenmerkt wordt door drie kernelementen:
• heldere keuzen vooraf
• een constructieve houding
• een goede informatieverstrekking
Gemeenten hebben houvast aan het CLEAR-model en aan de aandachtspunten van de Nationale Ombudsman. In dit artikel wordt dit geïllustreerd met de gemeente Dordrecht.