Burgerparticipatie in zelfbeheer van openbaar groen op buurtniveau
2012
De inwoners van Nederland hechten veel waarde aan de (esthetische) kwaliteiten van het openbaar groen in de buurt (VROM-raad, 2011, p. 13). Toegankelijke en aantrekkelijke groene openbare ruimtes in de buurt hebben invloed op de kwaliteit van het leven in de buurt (Herzele & Wiedemann, 2002, p. 109). Voldoende groen, mits goed ingericht en beheerd, is nodig om de buurt leefbaar te maken (VROM, 2006). Openbaar groen kan namelijk dienen als rustpunt, als een ruimte om elkaar te ontmoeten en is tegelijkertijd de uitvalsbasis voor allerlei activiteiten (Hajer, 2011, p. 7).
De gebruiksmogelijkheden en de kwaliteit van openbaar groen zijn belangrijke onderwerpen voor iedereen die in de stad woont. Het probleem is echter dat de kwaliteit van het openbaar groen achteruit gaat en dat mensen in hun buurt weinig gebruik maken van buurttuinen, speelplekken of plantsoentjes. Burgers klagen over verloedering en verrommeling van het openbaar groen in de buurt (Bebelaar, e.a., 2009). Het buurtgroen ziet er vaak slordig uit. Het lukt gemeentelijke diensten niet goed om het op orde te houden. Het beheer van openbaar groen wordt bij het reguliere beheer door de gemeente zo doelmatig mogelijk uitgevoerd. Dit betekent zo goedkoop mogelijk en zo weinig mogelijk onderhoud. Hierdoor beschouwen sommige bewoners het openbaar groen als zijnde geen onderdeel van de buurt waar ze invloed op kunnen hebben. Maar meer als een gemeentelijk verlengstuk van de wegen en stoepen in de buurt (VROM, 2010). Burgerschap, waarbij mensen naast het eigenbelang ook die van de ander respecteert en een bijdrage levert aan het algemeen belang, blijft zo zwak ontwikkeld. Bewoners voelen zich zo goed als niet betrokken bij het buurtparkje. Omdat de gemeente steeds minder geld voor het beheer over heeft vanwege de financiële crisis komt de ruimtelijke kwaliteit van het openbaar groen in de buurt steeds meer onder druk te staan (Bebelaar e.a., 2009, pp. 6-11; VROM, 2010).
Openbaar groen vraagt dan ook om een vernieuwde aandacht van burgers en professionals om de ruimtelijke kwaliteit ervan te verbeteren (Bebelaar e.a., 2009, p. 6). Dit is een aanleiding om te onderzoeken op welke manier deze aandacht ingezet kan worden om de ruimtelijke kwaliteit van het openbaar groen te verbeteren.
Om burgers te betrekken bij de openbare ruimte van hun buurt is de laatste jaren een opkomst te zien in zelfbeheer, medebeheer en ondernemend beheer, waarbij private partijen (bewoners, gebruikers, ondernemers, maatschappelijke organisaties) samenwerken met de gemeente als het gaat om het beheer van de openbare ruimte (CROW, 2002; Geluk & Leijs, 2007, pp. 29-31). De opkomst van deze ‘nieuwe’ vormen van beheer heeft te maken met de terugtredende overheid. Burgers krijgen de mogelijkheid om zelf initiatieven uit te voeren in de openbare ruimte. Zelfbeheer van openbaar groen is daar een voorbeeld van (Hajer, 2011). Maar welke type burgers raken hier enthousiast van? Wie zijn deze zogenaamde ‘zelfbeheerders’ in het openbaar groen? En welke voor- en nadelen heeft zelfbeheer van openbaar groen voor gemeentelijk beleid?
Dit geeft aanleiding om te onderzoeken in hoeverre motieven en persoonlijke kenmerken van burgers invloed hebben op de mate van participatie in zelfbeheer van openbaar groen in de buurt en welke betekenis zelfbeheer van openbaar groen voor gemeentelijk beleid heeft.