De duurzaamheidsbalans van Brabant 2014
2015
Voor u ligt de Duurzaamheidbalans 2014, de vijfde in een reeks die gestart is in 2001. Het is inmiddels een goede gewoonte geworden om aan de vooravond van de Provinciale Statenverkiezingen de Duurzaamheidbalans te presenteren. Niet om de politiek de maat te nemen met de vraag of het beleid effectief en efficiënt is geweest, of het resultaten in de gewenste richting heeft opgeleverd, maar om de maatschappelijke opgaven te identificeren waar de Brabantse samenleving als geheel voor staat. Daarmee wil de balans bouwstenen aandragen voor een maatschappelijke agenda waartoe alle maatschappelijke stakeholders en politieke partijen in Brabant zich kunnen en willen verhouden.
De Duurzaamheidbalans geeft een beeld van de staat van Brabant als sociaal- ruimtelijke entiteit. Daarbij vormt het gedachtegoed van duurzame ontwikkeling – het People, Planet, Profit perspectief – de bril waardoor de ontwikkeling van Brabant wordt beschouwd. Dit levert een integraal beeld op van de staat van Brabant op ecologisch, sociaal-cultureel en economisch gebied.
Duurzame ontwikkeling betreft nadrukkelijk de langere termijn. Het gaat er om onze huidige ontwikkeling niet ten koste te laten gaan van de ontwikkelingsmogelijkheden van anderen. Onze buren, waar ook ter wereld, maar evenzogoed onze kinderen en kleinkinderen hebben recht op dezelfde ontwikkelingskansen die wij zelf ook hebben (gehad). De Duurzaamheidbalans is, we gaven het al aan, dan ook geen monitor die het beleid wil evalueren, maar het is een strategische monitor die de vraag stelt of Brabant haar eigen lange termijn ambities weet te realiseren. Die ambities waren
bij de start van Telos in 1999/2000 neergelegd in het Brabant Manifest 2050 en zijn geactualiseerd in de Agenda van Brabant.
In de Agenda van Brabant spreekt de provincie de ambitie uit om tot de Europese top van kennis- en innovatieregio’s te (blijven) behoren. Om dit te kunnen realiseren is het in haar ogen van belang dat het concurrerend vermogen van de in Brabant aanwezige bedrijven permanent versterkt wordt. Dit is nodig omdat de realisatie van het ultieme doel van de Agenda van Brabant - de creatie van nieuwe welvaart en het in stand houden van de huidige welvaart, van de huidige kwaliteit van leven voor haar huidige en toekomstige inwoners - niet vanzelfsprekend is. De huidige economische crisis doet ons productie- en consumptiesysteem op haar grondvesten schudden enroept vragen op over de inrichting van onze economie. We hebben te maken met vergrijzing van de (beroeps)bevolking, de globalisering van onze samenleving gaat gepaard met verscherpte internationale concurrentie, onze traditionele energie- bronnen raken uitgeput, klimaatveranderingen vragen om antwoorden van alle betrokkenen etc.
De uitgangspositie van Brabant om haar ambities te realiseren is niet slecht. Integendeel. Brabant beschikt over een krachtig, innovatief en sterk op de export gericht bedrijfsleven. Bovendien levert de geografische ligging tussen grote metropolen als de Randstad, het Ruhrgebied en de Vlaamse Ruit een aantal voorde-len op. En Brabant beschikt over een aantrekkelijk, historierijk en comfortabel stads- en dorpslandschap. Ook in sociaal-cultureel opzicht is Brabant rijkelijk bedeeld (verenigingsleven, cultuur en kunst, onderwijsinfrastructuur, aantrekkelijke mengeling van traditie en moderniteit). Kortom een prima plek om te wonen, te leven en te werken. De duurzaamheidsbalans brengt met haar integrale, lange termijn benadering in kaart of Brabant nog steeds die prima plek is én waar de maat- schappelijke kansen en uitdagingen voor de toekomst liggen.
In vergelijking met de balans van 2010 is de voorliggende balans op een aantal punten verbeterd. De uitkomsten van de Duurzaamheidbalans 2010 waren aanleiding voor Telos en Het PON om wat dieper te duiken in de ontwikkeling van het sociale kapitaal. Over de ontwikkeling en de kwaliteit daarvan bestond enige zorg. Om deze ontwikkelingen beter te kunnen begrijpen en duiden is theoretisch aansluiting gezocht bij het gedachtegoed van sociale veerkracht. Er zijn met ondersteuning van de provincie een aantal nieuwe meetinstrumenten ontwikkeld. De eerste, de Index Sociale Samenhang, koppelt twee belangrijke kernelementen in het sociale domein – vertrouwen en participatie – aan elkaar. De tweede, de Index voor Meervoudige Achterstand, geeft inzicht in de (verschillen in) verdeling van hulpbronnen van welvaart en welzijn: inkomen, werk, gezondheid, onderwijs, huisvesting, veiligheid en leefomgeving. Een aantal van de resultaten wordt in deze balans gepresenteerd.
Beter dan in de vorige edities zijn we er in de Duurzaamheidsbalans 2014 in geslaagd de ontwikkeling van en in Brabant in vergelijkend perspectief te plaatsen. Voor een groot aantal onderwerpen zijn we door de verbeterde databeschikbaarheid in staat vergelijkingen van ontwikkelingen in de tijd te maken, Brabant te vergelijken met andere Nederlandse provincies, maar ook in te zoomen op de intergemeentelijke verschillen binnen Brabant. De Duuzaamheidbalans 2014 gaat vergezeld van een uit- gebreide verantwoording met factsheets, kaartmateriaal, grafiekjes etc. Dit materiaal is digitaal beschikbaar via www.telos.nl.
We hopen dat, net zoals in voorgaande jaren, de uitkomsten van deze balans weer hun rol mogen spelen in het maatschappelijke en politieke debat in Brabant. Grootschalige transities blijven nodig op het terrein van de energievoorziening, de maatschappelijke participatie, de organisatie van de landbouw, de klimaatproblematiek, het sluiten van kringlopen etc. Van belang daarbij is maatschappelijke domeinen zoals economie en natuur, natuur en gezondheid en sociale participatie en innovatie slim met elkaar te verbinden. Niet alleen inhoudelijk, maar ook door het sluiten van slimme coalities om daardoor meer gebruik te kunnen maken van de mogelijkheden van de energieke samenleving, van het organiserend vermogen van onderop. Hoe vanzelfsprekend het ook moge klinken het vormt zowel voor het openbaar bestuur als haar maatschappelijke partners een grote uitdaging. Voor het openbaar bestuur omdat ze op zoek moet naar een nieuwe rol in en rolverdeling met de samenleving. Balancerend tussen enerzijds (selectief) loslaten en anderzijds de noodzaak tot het stellen van kaders, waarbij vooral het lange termijn perspectief voorop dien te staan. Daarbij is de grote uitdaging het organiserend vermogen van die samenleving adequaat te faciliteren. Voor de samenleving omdat ze een deel van de verantwoordelijkheid voor de maatschappelijke veranderingen niet meer op de overheid kan afschuiven, maar daar zelf mede verantwoordelijk voor wordt. Als deze duurzaamheidbalans het provinciale bestuur en haar maatschappelijke partners helpt bij het aangaan van deze uitdagingen en het maken van strategische keuzes zijn wij in onze opzet geslaagd.