De uitdaging De asbestproblematiek is veel groter dan gedacht
2013
Asbest is een gevaarlijk materiaal. Daar is inmiddels (bijna) de hele wereld het over eens. Dat er regels gesteld worden aan activiteiten met asbest, zoals het verwijderen, is voor iedereen goed te begrijpen en dat daar kosten aan verbonden zijn ook.
De mensen die de asbest verwijderen lopen het grootste risico dat ze worden blootgesteld aan asbest en moeten daar dan ook goed tegen worden beschermd. We willen bij die activiteiten niet alleen de mensen beschermen die met het asbest moeten werken, maar ook de directe omgeving en het milieu. In de basis zegt de wetgeving dan ook dat alle handelingen met asbest verboden zijn, tenzij noodzakelijk en veilig voor mens en milieu. Daarnaast vult de wet- en regelgeving in op welke wijze dat bereikt moet worden. In het geval van asbest is ervoor gekozen om dit vast te leggen in onder andere certificatieschema's en normen (NEN en ISO). De beleidsregels die in het verleden invulling gegeven hebben aan de wet- en regelgeving zijn inmiddels grotendeels vervallen. Daarnaast is er nog een groot aantal zaken vastgelegd in de periferie: we kennen nog eigen regels van branchepartijen waarop uitzonderingsregelingen zijn gestoeld en allerlei documenten en regels van bijvoorbeeld de inspecties SZW en LenT, gemeentelijke toezichthouders, Ascert, CKI's, Raad voor Accreditatie, enzovoort.
Van al deze richtinggevende documenten kan gesteld worden dat ze geschreven zijn met de juiste bedoelingen. Zaken behoeven nu eenmaal invulling, zo wil men graag denken. Als alles is beschreven is het gemakkelijker om daaraan te voldoen en om dat te controleren. Dat heeft geresulteerd in een uitermate complex web van regels, dat voor vrijwel niemand meer te bevatten is, dat - ondanks de hoeveelheid - niet volledig dekkend is en soms zelfs contraproductief.
'Wetgeving moet de grenzen van de ruimte waarin men vrij kan handelen beschrijven, deze grenzen beschermen en geen invulling geven aan alle controversen’ (naar Philip K. Howard). Een belangrijke les voor de asbestregelgeving.
Het behoeft geen betoog dat als regelgeving wordt opgesteld deze zorgvuldig tot stand moet zijn gekomen en helder moet zijn wat betreft het doel. Ze moet bij voorkeur voor alle situaties toepasbaar zijn en naleefgedrag bevorderen. Alles tezamen moet de regelgeving volledig zijn en geen onduidelijkheden bevatten. Als belangrijkste voorwaarde kan gesteld worden dat ze functioneel moet zijn, om het doel 'veilig voor mens en milieu' te bereiken en de maatschappelijke consequenties zorgvuldig af te wegen.
Op het punt van zorgvuldigheid gaat het vaak mis in de asbestbranche. De documenten of invulling (zoals de certificatieschema's, NEN-normen, SMA-rt) komen niet op een wijze tot stand waarbij als eerste 'zorgvuldigheid' wordt nagestreefd. Evenmin spelen 'maatschappelijke consequenties' een belangrijke rol. Deze materiële wetgeving komt tot stand vanuit commissies of personen met soms andere - bijvoorbeeld financiële - belangen. En dat leidt uiteindelijk niet tot goede, duidelijke, passende wetgeving waarbij rekening is gehouden met wat maatschappelijk gezien juist is. De processen leiden tot onleesbare, onduidelijke, niet navolgbare, kostenverhogende en voor bepaalde branches rondweg ongeschikte regelgeving, waar wel op gesanctioneerd en gehandhaafd moet worden. Daarbij wordt in de gehele keten, op basis van deze regelgeving, veel geld verdiend dat niet meer in verhouding staat tot het nut van de betreffende werkzaamheden. De kosten in de periferie van de asbestsanering zijn inmiddels vele malen hoger dan de kosten van de asbestsanering zelf.
De vraag mag gesteld worden of we het geld dat we besteden aan het verwijderen van asbest ook goed besteden. Kan de kostprijs van een asbestsanering (met alles eromheen) niet worden verlaagd om zodoende meer en sneller het asbest uit onze leefomgeving te halen, binnen de gestelde context van 'veilig voor mens en milieu'? Kan dit proces niet geoptimaliseerd worden ten koste van alle onnodige uitgaven die het gevolg zijn van de bestaande gebrekkige regels en processen? Om het kort samen te vatten: De effectiviteit van het asbestverwijderingsproces kan waarschijnlijk aanzienlijk worden verhoogd. Asbest kan goedkoper, veiliger, sneller en met een hogere kwaliteit worden verwijderd door het aantal regels en verplichte processtappen te verminderen.
In dit rapport wordt een groot aantal feiten opgesomd die voorgaande stellingen onderschrijft. Deze feiten zijn voornamelijk ervaringsfeiten die de auteurs in de loop van hun carrières hebben opgedaan.
Dit document kan het beste gelezen worden als een signalering van problemen in de asbestsector. En naast signalering hebben wij ook oplossingsrichtingen vermeld.