Inspiratiedocument Healthy Urban Living
2015
Stedelijke gebieden zullen in de toekomst duurzaam moeten worden ingericht. Niet alleen als motor voor een vitale, circulaire en concurrerende economie, maar ook als een omgeving waarin gezondheid wordt beschermd, wordt bevorderd, en waarvoor gezondheid en welzijn duurzame uitgangswaarden zijn. Een gezonde omgeving levert namelijk niet alleen gezondere inwoners op, maar kan ook op sociaaleconomisch gebied concurrerend zijn. En ‘last but not least’, een gezonde leefomgeving is ook aantrekkelijk om in te wonen.
Beleid gericht op gezonde (her)ontwikkeling van stedelijke gebieden staat daarmee in de spotlights. Er vinden nu regelmatig debatten plaats over omgevingswaarden, ontwerpprincipes, ruimtelijke inrichting, verdienmodellen en planprocessen. De relatie tussen gezondheid en gebiedsontwikkeling is ook onderwerp van discussies op het snijvlak tussen beleid en wetenschap. Het oude begrip van gezondheid betrof een statisch oordeel over mensen met betrekking tot hun (volledig) fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden. Dit klassieke begrip maakt steeds vaker plaats voor een meer dynamisch begrip, waarin “de veerkracht en vitaliteit van de mens centraal staat en waarbij het gaat om het vermogen van mensen, soms met bepaalde gebreken, om zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven” (Huber et al., 20111). In de ruimtelijke ordening is een soortgelijke ontwikkeling aan de gang: niet (alleen) het ordenen van de functies maar ook de kwaliteit van het (toekomstig) gebruik, uitgedrukt in veerkracht en vitaliteit, staan meer centraal. Het verbinden van deze nieuwe invulling van stedelijke ontwikkelings- en (her)inrichtingsconcepten vormt voor steden en hun ontwerpers, ruimtelijke ordenaars, architecten, procesregisseurs, investeerders, beleidsmakers op verschillende gebieden, gezondheidsdiensten en bestuurders een uitdagende innovatieopgave.
In dit Inspiratiedocument presenteert het Kenniscentrum Healthy Urban Living een eerste beeld van hoe gezonde verstedelijking als ontwikkelings- en (her)inrichtingsconcept kan worden ingevuld en hoe dit concept in de praktijk kan worden toegepast. Het maakt daarmee onderdeel uit van een gezamenlijke zoektocht die door gemeenten en het ministerie voor Infrastructuur en Milieu (DGMI en Rijkswaterstaat(RWS)) op dit gebied is gestart. Als praktijkcasus dient het Stationsgebied Utrecht - fase II. Op 8 januari 2014 vond er een eerste werkexcursie in het Stationsgebied Utrecht plaats, met als thema ’Gezonde Verstedelijking’. In cartoons zijn de eerste ideeën daarover vastgelegd. Het proefde naar meer en men had behoefte aan ordening van principes en aan een visuele uitwerking. Er zijn vervolgens vier stappen uitgedacht: het opstellen van een inspiratiedocument, het uitwerken van een ontwerp, de vertaling naar een 3d visualisatie en een virtuele excursie.
Dit inspiratiedocument moet in het debat over gezonde steden van de toekomst een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van een gezamenlijk begrip en heldere taal. Samen met voorbeelden van ruimtelijke ontwerpen biedt het een onderlegger voor de inspirerende dialoog rondom de diverse maatschappelijke opgaven in de stad. Het inspiratiedocument zal worden benut voor de tweede werkexcursie Stationsgebied Utrecht, in het voorjaar van 2015. Ook betrekken we het inspiratie- document bij het lopende traject ‘Bouwen aan een Gezonde Toekomst’, onderdeel van de strategische agenda van de gemeente Utrecht.
Het document is opgesteld op verzoek van RWS (Jan van Kempen) en de Gemeente Utrecht (Frederik Leenders). Het is tot stand gekomen via samenwerking tussen de verschillende kennisinstituten, de gemeente Utrecht en RWS, en moet gezien worden als ‘werk in uitvoering’.