Klimaatadaptieve stadsbomen
13 juni 2014
De komende jaren zal klimaatverandering een steeds belangrijker onderwerp gaan worden voor alle, bij de openbare ruimte, betrokken partijen. We zullen met zijn allen spoedig met oplossingen moeten komen die niet alleen voor de komende jaren maar ook in de verre toekomst zorgen voor een leefbare stad. Een stad die niet langer vecht tegen de gevolgen van klimaatverandering, maar zich juist openstelt voor klimaatverandering en hier adaptief op inspeelt.
Dit brengt ons bij het begrip klimaatadaptatie. Dit betekent het aanpassen van een bepaalde situatie aan de gevolgen van de klimaatverandering om zo de situatie in de stad leefbaar te houden. Hier voegen wij aan toe dat deze adaptatiemaatregelen niet alleen voor nu maar ook voor de toekomst oplossingen moeten bieden. Klimaatverandering is echter een erg omvangrijk begrip. Dit onderzoek richt zich op een tweetal gevolgen van klimaatverandering, namelijk regenwateroverlast door de steeds heftiger wordende piekbuien en de hittestress wat zich in het stedelijk gebied steeds vaker en heftiger voordoet. Deze twee onderdelen vormen de kapstok waaraan de verschillende onderdelen van dit onderzoek worden opgehangen. De oorzaken van klimaatverandering, zoals de CO2 concentratrie in de lucht, worden niet behandeld in dit onderzoek.
Dit beantwoordt echter nog niet de vraag “Waarom klimaatadaptatie met bomen?”. Het antwoord hierop is kort en eenvoudig. Bomen leveren veel baten die op een natuurlijke en milieubewuste wijze kunnen bijdragen aan een leefbaar stadsklimaat voor nu en de toekomst. Naar verwachting gaat klimaatverandering zorgen voor problemen. Niet alleen in Nederland, maar ook wereldwijd. Dit hebben verschillende betrouwbare bronnen, zoals het KNMI, aangetoond[10]. Het stedelijk gebied is door een aantal factoren, welke te lezen zijn in hoofdstuk twee, extra kwetsbaar voor de in de vorige alinea genoemde gevolgen. De genoemde piekbuien kunnen voor veel wateroverlast zorgen wat in direct verband staat met financiële schades en ongemakken. De hittestress kost, naast veel fossiele energie om de airco’s aan te drijven, geld op het gebied vande gezondheidszorg. Mensen ondervinden in een verhitte stad meer gezondheidsklachten en in extreme gevallen leidt deze hitte tot sterfgevallen. Genoeg belangrijke redenen dus om deze klimaatproblematiek met beide handen aan te pakken en te zorgen voor een leefbare stad, voor nu en de toekomst.
Bomen zullen voor veel mensen als vreemde keuze worden gezien om deze doelstelling mee te behalen. Toch is de keuze voor bomen verre van vreemd. Bomen hebben van nature enorm veel baten waar wij als mensen de baathouders van zijn, alleen zijn deze baten simpelweg bij veel mensen niet bekend of nog niet inzichtelijk gemaakt. Dit resulteert in weinig draagvlak voor de toepassing van bomen, met name bij projecten waar sprake is van een krap budget of conflicten met ondergrondse en bovengrondse infrastructuur. Met de wetenschap dat bomen in een openbare ruimte hét element kunnen vormen welke de ruimte tot een succes maakt en er enorm veel baten blijven liggen wanneer bomen niet worden toegepast, is het enorm zonde dat bomen de ondergeschikte factor vormen bij projecten. Draagvlak creëren voor het toepassen van bomen met de juiste groeiomstandigheden vormt daarom een belangrijke subdoelstelling voor dit onderzoek.
Deze doelstellingen resulteren in een onderzoek naar de manier waarop en met welke middelen bomen een belangrijke rol kunnen spelen in het adaptief maken van het stadscentrum. Hieruit volgt de volgende onderzoeksvraag: “Met welk sortiment van bomen en optimale vormgeving van de groeiplaats kan een zo groot mogelijke bijdrage worden geleverd aan het klimaat adaptief maken van het stadscentrum?”. Deze vraag vormt de hoofdlijn van dit onderzoek. De genoemde sortimentsbepaling staat daarbij in direct verband met een innovatieve technische oplossing om de genoemde klimaatadaptatie met bomen ook mogelijk te kunnen maken in het versteende stadscentrum. Om een goed gefundeerd antwoord te kunnen geven op de hoofdvraag zijn een aantal deelvragen opgesteld. Met deze deelvragen wordt stap voor stap gewerkt naar de uiteindelijke technische oplossing en sortimentsbepaling.
De eerste deelvraag is logischerwijs de vraag “Waarom klimaatadaptieve stadsbomen?”. Zoals in deze paragraaf te lezen is wordt deze vraag beantwoordt door de noodzaak van klimaatadaptieve maatregelen en de eigen doelstelling om voor de toepassing van bomen meer draagvlak te creëren door enkele van de vele baten van bomen inzichtelijk te maken. De tweede deelvraag luidt: “Wat zijn de gevolgen van klimaatverandering voor de stad?”. Deze vraag is noodzakelijk om te begrijpen wat de gevolgen van klimaatverandering voor de stad zijn en welke maatregelen nodig zijn om deze gevolgen het hoofd te bieden. Daarnaast kan het antwoord op deze vraag de ernst van de klimaatverandering voor de stad inzichtelijk maken. Het antwoord op de derde deelvraag “Wat zijn de klimaatadaptieve baten van stadsbomen?” maakt inzichtelijk welke baten bomen leveren op het gebied van klimaatadaptatie. Het beschrijven van deze baten is belangrijk om het nut van bomen als klimaatadaptieve maatregel duidelijk te maken.
De vierde deelvraag speelt verder in op deze baten door bomensortiment te koppelen aan de klimaatadaptieve baten. Deze deelvraag luidt: “Met welk sortiment profiteert het stadscentrum optimaal van de klimaatadaptieve eigenschappen van bomen?”. Om maximaal van deze baten te kunnen profiteren is het belangrijk dat niet alleen de juiste boom gekozen wordt maar dat de boom zich ook goed kan ontwikkelen in het stadscentrum. Om dit doel te kunnen bereiken luidt de vijfde deelvraag als volgt: “Met welke groeiplaatsinrichting profiteert het stadscentrum optimaal van de klimaatadaptieve eigenschappen van bomen?”. De enige vraag die nu overblijft is “Werkt het ook echt?”. Anders gezegd “Hoe groot is de bijdrage van de stadsboom met optimale groeiplaats voor de klimaatadaptatie van het stadscentrum?”. Dit vormt de zesde en laatste deelvraag waarmee, in combinatie met de andere vijf deelvragen, antwoord wordt gegeven op de hoofdvraag. De volgorde waarin deze deelvragen hierboven zijn weergegeven vormt in grove lijnen de indeling van dit rapport.