Lagenbenadering
2010
Je zit in een ontwerpproces van een ruimtelijk plan. Maar je vraagt je af: wat is er mogelijk in dit gebied? Met welke context moet ik rekening houden? Hoe zit het gebied in elkaar? Welke kansen zijn er? Een analyse van de ruimtelijke structuren in het gebied en zijn omgeving geeft een antwoord.
De Lagenbenadering...
Om de ruimtelijke structuren in beeld te brengen maken we gebruik van de lagenbenadering. De lagenbenadering legt de ruimte uiteen in drie lagen. Al die lagen zijn aan verandering onderhevig. De snelheid waarmee ze veranderen verschilt per laag. Sommige structuren hebben een lange geschiedenis en veranderingen leggen de toekomst voor lange tijd vast. Andere zijn vluchtiger en veranderen binnen enkele jaren. We hanteren als stelregel: hoe langzamer de structuur, hoe zorgvuldiger je ermee omgaat.
- Occupatie: structuren die een hoge veranderingssnelheid kennen; veranderingen voltrekken zich veelal binnen één generatie (10 tot 40 jaar)
- Netwerken: structuren die hoge aanloopkosten kennen en lange aanlooptijden; belangrijke veranderingen in deze laag duren circa 20 tot 80 jaar.
- Ondergrond: structuren die een lange ontstaansgeschiedenis kennen en kwetsbaar zijn; belangrijke veranderingen vergen al gauw meer dan een eeuw tijd.
... kent drie lagen...
Grofweg volgen we de indeling zoals die is voorgesteld in de Vijfde Nota Ruimtelijke Ordening. Dat betekent dat de eerste laag (ondergrond) bestaat uit de fysieke ondergrond, het watersysteem en het biotisch systeem. De volgende laag (netwerken) bevat netwerken van infrastructuur waar onder meer wegen, spoorlijnen en energie toe behoren. Tot slot de laag, die menselijke activiteiten bevat als wonen, werken en recreëren en de fysieke neerslag daarvan (occupatielaag).
... waar we pragmatisch mee om gaan
Een rigide indeling in drie lagen doet geen recht aan de planningspraktijk. De occupatielaag is bijvoorbeeld de meest flexibele laag. Belangrijke veranderingen voltrekken zich binnen één generatie. Maar dat is niet altijd zo! Sommige verstedelijkingsstructuren kennen een eeuwenlange geschiedenis. Het is bijvoorbeeld moeilijk voorstelbaar dat we voorbij gaan aan de monumentale binnenstad van Delft. Daarom kunnen ook occupatiestructuren robuust zijn. Eeuwenlange investeringen hebben geleid tot structuren die de identiteit van steden en dorpen bepalen. En daar gaan we heel zorgvuldig mee om.
Voor groene structuren geldt iets soortgelijks. We kennen groen met hoge ecologische waarden. Unieke plekken die een belangrijke rol spelen in de verhoging van de biodiversiteit in Haaglanden. Daar zijn we erg zuinig op. Verstoringen hebben consequenties die wellicht een eeuw later nog merkbaar zijn. Maar er zijn ook groenelementen die ‘slechts’ bedoeld zijn als in-kleding van de stad. Ze schermen een lelijke weg af. Of ze dienen als oriëntatiemiddel voor stadsbewoners. Met dergelijke groenelementen gaan we flexibel om. We beschouwen ze als occupatie met een bijhorende plannings-horizon van een generatie.
Blikverruiming met de lagenbenadering
MIRUP biedt je een handreiking om te werken met de lagenbenadering.
De lagenbenadering biedt namelijk uitstekende kansen om vorm te geven aan duurzame ruimtelijke plannen. De meerwaarde zit in de blikverruiming. Horizontaal: je plaatst de lokale opgave in het perspectief van regio Haag- landen. Verticaal: je beschouwt de lokale opgave als driedimensionale opgave. En dat doe je samen. Niet in de laatste plaats samen met ‘die collega’s van
die andere afdeling’. Die collega’s die soms een andere taal lijken te spreken. Samen omdat de rijkdom van de verschillende invalshoeken zich zal verheffen boven de gangbare sectorale inzichten.