Monitor burgerparticipatie 2016
2016
Sinds 2010 voert ProDemos elke twee jaar de Monitor Burgerparticipatie uit: een onderzoek naar de inspanningen van gemeenten bij het betrekken van burgers bij beleid en besluitvorming. Met de Monitor Burgerparticipatie maken we ‘een foto’ van de stand van zaken van participatie van burgers in de lokale democratie. Voor de Monitor van dit jaar hebben we begin 2016 een enquête uitgezet onder Nederlandse gemeenten. Via die enquête hebben we gegevens verzameld over de periode januari 2014 tot en met december 2015.
Vernieuwingen
De vragenlijst van de Monitor Burgerparticipatie 2016 (MB2016) is licht aangepast ten opzichte van eerdere edities. Deels omdat burgerparticipatie een thema in beweging is: regelmatig ontstaan nieuwe methoden, zijn er nieuwe ervaringen en veranderen de visies op burgerparticipatie. De vragenlijst verandert mee met deze ontwikkelingen.
Een voorbeeld van zo’n aanpassing is dat we dit jaar meer vragen hebben gesteld over informatievoorziening. Met wat voor middelen worden burgers geïnformeerd over hoe de gemeente werkt? Via welke kanalen vertelt de gemeente hen hoe ze kunnen participeren? In eerdere edities stelden we slechts een of twee van dit soort vragen. Dit aantal is in de MB2016 uitgebreid, vanuit het idee dat geïnformeerde burgers een randvoorwaarde vormen voor burgerparticipatie.
Een andere belangrijke verandering in deze editie is dat we nu ook vragen hebben gesteld over politieke participatie. We zijn er in de loop der tijd van overtuigd geraakt dat burgerparticipatie niet als een geïsoleerd fenomeen bestudeerd kan worden, maar altijd gerelateerd is aan politieke participatie in de lokale representatieve democratie. Burgerparticipatie en het succes hiervan worden niet alleen beïnvloed door de inspanningen van de gemeente op dit terrein, maar ook door de inspanningen van de gemeente om burgers breder te informeren over politiek, te investeren in vertrouwen in de politiek, in transparantie, en bijvoorbeeld door te investeren in kennismakingsmomenten tussen gemeenteraad en inwoners.
De Monitor Burgerparticipatie is daarmee een Monitor Participatie in de lokale democratie geworden.
3
Onderzoeksmethode
Definitie: wat houdt burgerparticipatie in?
Hoe kun je wensen en kennis van burgers het best laten doorklinken in beleid en besluitvorming? De ideeën en methoden daarvoor ontwikkelen zich voortdurend. Zo is er de laatste jaren veel aandacht voor de doe-democratie. Doe-democratie is een vorm van participatie waarbij ‘doen’ centraal staat, in plaats van praten, debatteren of lobbyen1. In het essay ‘Leren door doen - Overheidsparticipatie in een energieke samenleving’2 uit 2014 pleiten het NSOB en Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) ervoor om creatieve en initiatiefrijke burgers en bedrijven een veel grotere rol te geven bij het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. En denk ook aan de methode G10003 waarin een groep burgers en vertegenwoordigers van de lokale gemeenschap bij elkaar komen om te praten over wat zij samen belangrijk vinden voor de agenda van de gemeente.
De vorm van participatie verandert dus − deels door ontwikkelingen in de samenleving en deels door nieuw onderzoek, nieuwe ideeën en nieuwe kennis. Toch kan de definitie van burgerparticipatie wat ons betreft nog hetzelfde blijven:
‘Burgerparticipatie is een manier van beleidsvoering waarbij burgers, individueel of georganiseerd, direct of indirect, de kans krijgen om invloed uit te oefenen op de ontwikkeling, uitvoering en/of evaluatie van beleid’. (Monitor Burgerparticipatie, Peters 2010)