Monitoring fietsveiligheid
2014
Inleiding
Decentrale overheden in Nederland lopen bij het vormen van hun verkeersveiligheidsbeleid aan tegen het probleem dat de gegevens over verkeersongevallen en -slachtoffers onvoldoende houvast bieden om beleid op te baseren. Dit komt door:
• het succes van het verkeersveiligheidsbeleid dat onder meer is terug te zien in de afgenomen aantallen black spots en verkeersdoden (zie Afbeelding 1);
• de teruggelopen kwaliteit van de ongevallenregistratie;
• de beperkte beschikbaarheid van correct geregistreerde letselernst.
Daarnaast is er een toenemende belangstelling om voor verkeersveiligheid een proactieve aanpak te hanteren door de veiligheid te optimaliseren nog voordat er ongevallen plaatsvinden.
Aanvullende indicatoren
Deze ontwikkeling is aanleiding geweest om ter aanvulling op ongevallen- of slachtofferdata op zoek te gaan naar andere indicatoren om de verkeersveiligheidssituatie aan af te lezen. Te denken valt dan bijvoorbeeld aan kenmerken van wegen, of de aanwezigheid van verschillende onveilige gedragingen. Hoofdstuk 2 geeft meer achtergrondinformatie over dergelijke indicatoren (theoretisch kader), alsmede onderbouwing waarom indicatoren voor fietsveiligheid interessant zijn als aanvulling op ongevallen.
Monitoring en vergelijking van gebieden
Van lang niet alle mogelijke verkeersveiligheidsindicatoren zijn momenteel gegevens beschikbaar, hetzij op nationaal niveau, hetzij op regionaal en lokaal niveau. Behalve aan gegevens over de prevalentie of waarde van indicatoren, ontbreekt het soms ook aan gegevens over de relatie van die indicatoren met de kans op ongevallen. Daarom is bij diverse overheden de vraag ontstaan om deze gegevens te gaan verzamelen.
Hoe dit voor fietsveiligheid zit, komt in Hoofdstuk 3 aan de orde. Niet alleen biedt deze wens de kans om een zo goed mogelijke meetprocedure uit te werken voor aanvullende gegevensverzameling, maar ook om deze procedure eenzelfde basis te laten hebben voor verschillende gebieden. Dit biedt de mogelijkheid om gebieden met elkaar te gaan vergelijken en op termijn wellicht zelfs tot een landelijk dekkend meetnet op decentraal niveau te komen. Hierdoor wordt het mogelijk dat regio’s van elkaars resultaten kunnen leren.
Deze rapportage
In een serie SWOV-rapporten komt gestructureerde gegevensverzameling van diverse verkeersveiligheidsindicatoren aan bod. Dit rapport behandelt indicatoren voor ‘fietsveiligheid’ en bevat een ontwerp voor de opzet van een gestructureerd meetnet in Nederland en voor een methode om de indicatoren te meten. Daarmee kan fietsveiligheid op verschillende typen wegen in verschillende regio’s worden vastgesteld en geanalyseerd.
In Hoofdstuk 2 wordt allereerst een algemeen theoretisch kader gegeven van verkeersveiligheidsindicatoren, in het bijzonder de Safety Performance Indicators (SPI’s). Vervolgens wordt in datzelfde hoofdstuk de relatie besproken tussen fietsveiligheidsindicatoren en verkeersonveiligheid. Deze fietsveiligheidsindicatoren zijn op twee manieren geïnventariseerd:
1. analyse van fietsongevallen;
2. toepassing van de principes van Duurzaam Veilig.
Er is nagegaan waar deze beide invalshoeken elkaar aanvullen. Het hoofdstuk sluit af met een selectie van indicatoren die gerelateerd zijn aan fietsveiligheid.
In Hoofdstuk 3 wordt ingegaan op waar en hoe metingen kunnen worden uitgevoerd en worden voorbeelden gegeven van beschikbare data over verschillende aspecten van fietsonveiligheid. De meetmethode kan bijvoorbeeld toegepast worden door decentrale overheden (provincies, gemeenten). Het beschreven ontwerp voor een meetmethode biedt daarvoor een algemene basis en tegelijkertijd ook basis voor het maken van onderbouwde keuzen.
Het rapport besluit in Hoofdstuk 4 met het advies om te beginnen met een pilot voor gegevensverzameling voor een selectie van fietsveiligheidsindicatoren. Het is namelijk van belang om voor dit relatief nieuwe werkgebied te leren van ervaringen in de praktijk en stap voor stap te kunnen groeien naar een uitgebreidere methode van gegevensverzameling.