Nationale monitor gemeentelijke duurzaamheid 2014

Voorgeschiedenis
De voorliggende Nationale Monitor Gemeentelijke Duurzaamheid 2014, die alle 403 gemeenten omvat die Nederland per 1 januari 2014 kent, is uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en een vervolg op de in december 2013 door Telos uitgebrachte duurzaamheidmonitor van de 100 grootste gemeenten van ons land. Daaraan vooraf ging een kleinere studie onder 25 gemeenten, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Niet alleen zijn in de monitor 2014 vier maal meer gemeenten in beeld gebracht dan in de eerdere studie, ook zijn een aantal van de gegevens voor de nu in totaal 90 indicatoren geactualiseerd. Anderzijds moest bij deze monitor een oplossing worden gevonden voor het niet altijd op het niveau van de kleinste gemeenten beschikbaar zijn van gegevens voor sommige indicatoren. Om de gemeenten onderling te kunnen vergelijken zijn daarom keuzes gemaakt die voor alle gemeenten zijn doorgevoerd. Dit maakt dat de uitkomsten van de voorliggende studie op onderdelen kunnen afwijken van het 100 gemeenten rapport. De algemene trends zijn echter niet veranderd. Wel kunnen nu meer gedetailleerde uitspraken worden gedaan en kan de invloed van de grootte van de gemeente meer expliciet in beeld worden gebracht.
De opdracht tot het maken van de duurzaamheidsmonitor is rond de jaarwisseling 2013/2014 gegeven door de Directie Duurzaamheid van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Om de uitkomsten van de studie nog beschikbaar te hebben bij het vormen van nieuwe Colleges na de gemeenteraadsverkiezingen van 19 maart 2014 is in deze rapportage op hoofdlijnen gerapporteerd over de uitkomsten. Een uitgebreidere duiding van de uitkomsten van deze studie kan later volgen. Het gaat bij dit soort analyses niet zozeer om het lijstje van op basis van hun duurzaamheidscore gerangschikte gemeenten maar om het begrijpen van de achterliggende verklarende factoren. Daarom heeft Telos een typologie van gemeenten ontwikkeld zodat gemeenten geholpen worden zichzelf te herkennen in de voor hun gemeente verzamelde gegevens en de bij hun gemeente- type behorende duurzaamheidsuitdagingen.
Telos heeft inmiddels ook een studie afgerond over bestuurlijke vormen die gemeenten de afgelopen jaren hebben ingezet om duurzaamheid hanteerbaar te maken. In deze studie onder 35 gemeenten zijn werkvormen die gemeentebe-sturen hebben ontwikkeld in de periode 2010-2014 geïnventariseerd. Er is onder meer nagegaan hoe breed het thema van duurzaamheid inhoudelijk is opgepakt, welke organisatorische plek duurzaamheid in de organisatie is gegeven en welke managementaanpak voor de uitvoering van het duurzaamheidsbeleid is gekozen. Er blijkt overigens geen rechtstreeks verband te zijn tussen de bestuurlijke inspanning en de duurzaamheidscore van een gemeente zoals in deze monitor gepresenteerd. Historische ontwikkelingen, lokale geografische omstandigheden en de cultuur in een gemeente zijn belangrijke factoren die de duurzaamheids-score meebepalen. Geleidelijk aan zal een bestuurlijke inzet in de structureel bepaalde monitoruitkomsten een verandering kunnen aanbrengen. In de voorliggende rapportage wordt niet verder op dit bestuurlijke aspect van het duurzaamheidlandschap bij gemeenten ingegaan.

1.2 Het belang van gemeentelijke duurzaamheidsmonitoring
Gemeenten hanteren nog vaak smalle vormen van duurzaamheidsmonitoring die vooral gericht zijn op de voortgangsbewaking van het klimaat- en energiebeleid. Integrale duurzaamheidsmonitoring op het schaalniveau van de gemeente heeft nog niet veel ingang gevonden. De meeste monitoring wordt door gemeenten uitgevoerd voor onderdelen van duurzaamheid in het kader van de jaarlijkse begrotingscyclus. Verder is door de recente bezuinigingen ook het pallet aan te monitoren aspecten verschraald. In deze context kan een algemene periodieke duurzaamheidsmonitoring die landelijk voor gemeenten wordt uitgevoerd, zoals in deze rapportage opgenomen, gemeenten in belangrijke mate ondersteunen. Op basis van deze studie kunnen vervolgens meer gemeente-specifieke analyses en benchmarkstudies worden gemaakt, waarvoor in dit rapport de ruimte ontbreekt.
In deze studie is een breed (integraal) duurzaamheidsperspectief gehanteerd opdat met behulp hiervan binnen de gemeente beleidsterreinen op sociaal, economisch en milieugebied onderling kunnen worden vergeleken. Door het meetbaar maken van economische en sociale doelen naast die voor milieu-, energie- en klimaatbeleid wordt het geheel aan uitdagingen en kansen van de eigen gemeente beter objectiveerbaar en bespreekbaar. Ook worden op gemeentelijk niveau duurzaamheidsaspecten zichtbaar die bij regionale en nationale overzichten worden gemist. De Telos-studie van 100 gemeenten uit 2013 gaf in dit opzicht aan dat vooral sociale vraagstukken en het belang van sociale cohesie en participatie pas goed zichtbaar worden op gemeentelijk niveau. In deze studie wordt dit verder uitgediept.

Terug naar bibliotheek