Pluk de Stad!
2014
Veel steden, ook in Nederland, plukken inmiddels letterlijk en figuurlijk de vruchten van het fenomeen stadslandbouw. Op veel plaatsen zijn buurtmoestuinen inmiddels centrale ontmoetingsplekken en voedingsbodem voor niet alleen allerlei soorten gewassen maar ook voor nieuwe sociale contacten en activiteiten. Daarmee leveren zij een belangrijke bijdrage aan het versterken van de sociale structuur in de wijk en uiteindelijk de sociale cohesie in de stad. Ook wordt de bijdrage die stadslandbouw kan leveren aan het vergroenen van de stedelijke leefomgeving steeds zichtbaarder. En niet onbelangrijk; door stadslandbouw zichtbaar te maken in de stad worden mensen weer in aanraking gebracht met de natuur en lokaal geproduceerd voedsel en aan het denken gezet over de vraag hoe onze voedselketen inmiddels in elkaar zit en welke consequenties dit heeft voor onze aarde en de mensheid, zeker op de langere termijn.
De diverse voordelen die indirect aan stadslandbouw zijn verbonden, zoals het versterken van de sociale cohesie en het vergroenen van de stedelijke leefomgeving vertegenwoordigen een economische waarde, mits de voorwaarden hiervoor op de juiste manier georganiseerd zijn. Deze economische waarde is vaak uit te drukken in een besparing op bepaalde kosten of het kapitaliseren van bepaalde indirecte effecten en wordt mede daardoor nog niet door iedereen even makkelijk erkend. Mede daardoor blijft stadslandbouw een kwetsbare positie innemen, die gekenmerkt wordt door tijdelijkheid, een hoge mate van vrijwilligerswerk en daarmee vrijblijvendheid. Naast haar fysieke aanwezigheid in het stedelijke landschap, staat stadslandbouw wel steeds vaker op de politieke agenda van overheden, maar diezelfde overheid is nog sterk zoekende naar hoe zij beleidsmatig om zou moeten gaan met deze ontwikkeling. Dit alles zorgt er voor dat het voor veel partijen nog steeds lastig is om daadwerkelijk te investeren in het verder brengen van stadslandbouw om het uiteindelijk structureel onderdeel uit te laten maken van de stedelijke ontwikkeling en optimaal te profiteren van de eerder genoemde voordelen.
Het toevoegen van een sterke economische component aan het eco-systeem van stadslandbouwinitiatieven, zoals semiprofessioneel lokaal voedsel produceren, zou wellicht kunnen zorgen voor de benodigde professionalisering, zodat stadslandbouw op een structurele en daarmee waardevolle manier onderdeel wordt van de stedelijke ontwikkeling. Daarnaast kan een substantiële lokale en regionale voedselproductie ook daadwerkelijk bijdragen aan zowel ecologische als economische duurzaamheid door transportkilometers terug te dringen en lokale economie te stimuleren. Indien de producten ook tegen een marktconforme prijs verkocht kunnen worden, verlaagt dit de drempel voor veel mensen om structureel duurzame en lokale groenten te consumeren.
Maar; zijn er binnen de Nederlandse context dan wel mogelijkheden voor economisch rendabele voedselproductie in de stad, zonder daarbij deze indirecte voordelen te moeten kapitaliseren of de koppeling te zoeken met allerlei nevenactiviteiten en welke kansen liggen er voor de Nederlandse land- en tuinbouw sector? Deze twee vragen staan centraal in deze studie. Er wordt immers veel beweerd over bijvoorbeeld de mogelijkheid om met behulp van LED-verlichting in leegstaande (kantoor) gebouwen op grote schaal voedsel te produceren en op die manier door lokaal voedsel te produceren meteen het leegstandsprobleem op te lossen. In het buitenland zijn inmiddels enkele succesvolle voorbeelden te vinden, toch is er na jaren van plannen maken nog steeds geen enkel grootschalig initiatief in Nederland gerealiseerd en is er nog geen verschuiving waarneembaar van boeren die hun bedrijf op het platteland verkopen om vervolgens in een leegstaand kantoorpand een nieuw bedrijf te starten. Misschien verschilt de Nederlandse situatie toch meer in vergelijking tot bijvoorbeeld Amerika, dan wij denken? Als de oplossing niet gezocht wordt in leegstaande gebouwen en hightech toepassingen, zijn er dan andere mogelijkheden te bedenken waarbij lokaal in een stedelijke context een aanzienlijke hoeveel voedsel geproduceerd en ook afgezet kan worden? En onder welke voorwaarden? Dient toch altijd de koppeling gezocht te worden met allerlei nevenfuncties, en zoja, wat heeft dit voor gevolg voor de kansen voor de land- en tuinbouwsector? Het draagvlak voor concepten waarbij niet de voedselproductie centraal staat, maar de inkomsten uit bijvoorbeeld verhuur van vergaderruimten of restaurant van essentieel belang zijn voor een gezond bedrijfsresultaat, zijn immers beperkt.
Er zijn veel vragen en veronderstellingen over hoe stadslandbouw zich binnen Nederland gaat ontwikkelen. Is het een hype of een langdurige trend en ontwikkeling die door zal zetten.
Door in dit onderzoek in te gaan op de rol van stadslandbouw binnen de stedelijke ontwikkeling en diverse mogelijkheden voor semiprofessionele stadslandbouw in de stad met tegen elkaar af te wegen wordt een realistisch beeld gegeven over welke kansen er liggen. Voor de stad en haar inwoners maar ook voor de boer van de toekomst.