RUIMTE voor STADSLANDBOUW in ROTTERDAM
2011
Waarom dit onderzoek?
De basis voor dit onderzoek ontstond in 2007 met de vorming van Eetbaar Rotterdam. Een groep mensen die zich enthousiast de ondertitel expertisegroep stadslandbouw aanmat en vervolgens door activiteiten, onderzoek en heel veel discussiëren die naam ook waar is gaan maken, met een expertise gericht op thuisbasis Rotterdam, en met de nadruk op landbouw in dienst van de stad. Uit de samenwerking en uitwisseling tussen de verschillende disciplines kwam een visie voort op landbouw in dienst van een stad als Rotterdam die werd gestaafd door het verzamelen van kennis en praktijkvoorbeelden uit allerlei hoeken van de wereld. Voor de onderbouwing en uitwerking van de visie met name de zoektocht naar ruimte in de bestaande stad is een onderzoeksvoorstel geformuleerd door ondergetekende en dit rapport is het resultaat van het onderzoek dat is uitgevoerd met een subsidie van het Stimuleringsfonds voor Architectuur.
Vormen van stadslandbouw kunnen een bijdrage leveren aan het beantwoorden en oplossen van vragen en problemen waar een stad als Rotterdam mee worstelt, maar niet op alle vragen tegelijk, en ook niet op dezelfde plaats en tijd. Door preciezer te worden over wat op welke plek en wanneer mogelijk is en wat de mogelijke voordelen kunnen zijn voor de directe omgeving en voor de stad als geheel, hoopt dit onderzoek de diverse mogelijke deelnemers (burgers, ondernemers, ontwikkelaars, gemeentelijke diensten) meer duidelijk- heid te verschaffen over wat zij kunnen bijdragen en wat zij kunnen winnen bij de toepassing van stadsland- bouw. Zo kan het onderzoek de realisatie van (pilot) projecten dichter bij brengen en daarmee bijdragen aan een leefbaarder, duurzamer Rotterdam.
Waarom landbouw in de stad?
Het korte antwoord is: omdat landbouw veel voor de stad kan betekenen. Zij kan haar verrijken, zowel qua beleving; haar activiteiten en de ruimtes die er ontstaan, als economisch; door kansen te bieden voor kleine bedrijvigheid. Productief groen heeft ook een ecologische en milieutechnische rol. Het creëert biodiversiteit; een prettig micro-klimaat voor mens en dier, en sluit kringlopen lokaal waardoor bespaard wordt op transport, wateroverlast wordt verminderd en kost- bare grondstoffen worden hergebruikt waardoor afval- stromen worden beperkt.
Het onderzoek biedt geen algemene visie voor openbare ruimte of groen, wel een idee over de rol stadslandbouw in de stedenbouw, toegespitst op de stad Rotterdam.
De benadering van productief groen als een actief onderdeel van het functioneren van een stad in zowel ruimtelijk, sociaal-cultureel als milieutechnisch opzicht, die aan dit onderzoek ten grondslag ligt, kan de basis vormen voor een andere vorm van stedelijk groenbeheer en groenbeleid van de stad. Ook kan het nieuw licht werpen op de relatie tussen groen en gebouwde omgeving.
Landbouw als culturele uiting biedt ons een kans om een relatie met de natuur aan te gaan. In Nederland wordt landbouw vaak als vijand van natuur gezien, maar in oorsprong is landbouw het begeleiden en intensiveren van natuurlijke groeiprocessen. Bovendien zijn wij via het eten van ons voedsel verbonden met de natuur en de manier waarop zij werkt. Er is nog geen menselijke uitvinding die de groei van planten of de omzetting van die planten in energie waarop ons lichaam functioneert kan vervangen. In die zin zijn we nog steeds compleet hulpeloos zonder natuur en het natuurlijke systeem. Stadslandbouw is een manier om in contact te komen met de natuur in de stad en haar een vanzelfsprekende plek in de stad te geven.
Waarom Rotterdam?
De gemeente Rotterdam lijkt een onwaarschijnlijke plek voor landbouw in de stad. Het Westland ligt om de hoek en de stad staat bekend om zijn haven, zijn niet lullen maar poetsen mentaliteit maar niet om zijn groene imago. Tegelijkertijd kampt de stad met een aantal sociale, economische en milieuproblemen die de leefbaarheid van de stad aantasten. Een gebrek aan kwalitatief hoogwaardige groene ruimte en recreatieve mogelijkheden, luchtvervuiling en daaraan gerelateerde problemen met de volksgezondheid zetten welgestelde burgers er toe aan de stad te verlaten, met achterlating van een economische onderklasse die niet bij machte is haar leefomstandigheden te beïnvloeden met als gevolg sociale achteruitgang, hoge werkloosheid door een gebrek aan passend werk en meer gezondheidsproblemen, die zowel het lichamelijk als het geestelijk welzijn aantas- ten (overgewicht veroorzaakt door slechte voeding en gebrek aan beweging, stress, burn-out, et cetera).
De sociaal-culturele, economische en milieu-technische spin off van stadslandbouw sluit goed aan op priori- teiten in diverse Rotterdamse beleidsplannen om deze problematiek aan te pakken. De kracht van het thema stadslandbouw is dat zij de samenhang tussen verschillende beleidsdoelen zichtbaar maakt en een verbindend element kan vormen in het gemeentelijk beleid dat nu nog vaak wordt gekenmerkt door versnippering over die verschillende departementen.