Stadslandbouw en duurzame gebiedsontwikkeling
2011
Aanleidingenachtergrond
Stadslandbouw is een relatief nieuw fenomeen dat enige tijd geleden zijn intrede heeft gedaan in de wereld van gebiedsontwikkeling. Simpel gezegd gaat stadslandbouw om het produceren van voedsel binnen de stedelijke omgeving (in de stad of langs de stadsranden). Vanwege de beperkte ruimte binnen de stedelijke omgeving vindt stadslandbouw op een veel kleinere schaal plaats dan landbouw in landelijk gebied. Daarmee is duidelijk dat de gedachte achter het produceren van voedsel in de stad in de westerse wereld dan ook niet primair op het (bedrijfs-) economische vlak ligt (want voor een ondernemer betekent een kleinere schaal in het algemeen een minder rendabel bedrijf), maar meer op andere vlakken, zoals het milieu en het sociale en educatieve vlak: in de sterk geglobaliseerde wereld, waar voedsel de hele wereld over reist, draagt voedselproductie in of nabij de stad immers bij aan de reductie van de vele voedselkilometers en kan het daarmee een bijdrage leveren aan een beter milieu en een duurzamere samenleving. Ook is het zo dat veel mensen (waaronder kinderen) steeds minder benul hebben van de herkomst van hun voedsel (zowel waar het vandaan komt als hoe het tot stand komt). Door de productie van voedsel dichterbij de inwoners van een stad te brengen en hen erbij te betrekken, worden mensen zich er weer meer van bewust waar hun voedsel vandaan komt. Verder kan stadslandbouw voor een aantrekkelijke groene omgeving zorgen binnen de stad, kan stadslandbouw een rol spelen in het verbinden van de bewoners uit de omgeving, kan stadslandbouw bijdragen aan de arbeidsmarkt door het bieden van stageplekken en reïntegratieplekken, etc. Kortom, stadslandbouw kan een bijdrage leveren aan een duurzamere samenleving.
In de praktijk wordt het begrip stadslandbouw voor vele vormen van landbouwactiviteiten in de stad gebruikt: variërend van kleinschalige gesubsidieerde buurttuinen tot initiatieven voor landbouw met winstoogmerk; van voedselproductie op daken tot voedselproductie op tijdelijk braakliggende terreinen; van traditionele voedselproductie in de volle grond, tot ideeën voor high-techproductie in voormalige kantoorgebouwen.
Zoals hierboven al aangegeven is stadslandbouw in Nederland nog relatief nieuw (hoewel de volkstuintjes, waarvan de eerste al in de 19e eeuw ontstonden, ook als een vorm van stadslandbouw gezien kunnen worden, waarbij in de eerste decennia juist de economische functie het belangrijkste was). In andere landen, met name in de V.S. en in Canada heeft stadslandbouw (urban farming of urban agriculture) de afgelopen periode in sommige steden een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van die steden. Dat was in ieder geval zo bij een aantal steden die te maken hadden met een sterke terugval in inwoneraantal. Hele buurten kregen te kampen met grote leegstand, raakten daardoor verpauperd, gebouwen werden afgebroken, en uiteindelijk bleek dit de kiem voor het ontstaan van stadslandbouwactiviteiten waarmee de ontwikkeling van die buurten weer ten goede keerde. Ook in andere steden in de V.S. en Canada, waar geen sprake is van krimp zijn talloze initiatieven van stadslandbouw ontplooid.
Stadslandbouw lijkt dus in opkomst te zijn. Tegelijkertijd is er binnen het vakgebied van gebiedsontwikkeling nog maar weinig bekend over stadslandbouw. Tegen deze achtergrond tekent de doelstelling van mijn onderzoek zich af.
Doelstelling
Mijn onderzoek heeft tot doel om meer inzicht te krijgen in de bijdrage die stadslandbouw kan leveren aan duurzame gebiedsontwikkeling in Nederland.