Stappenplan Winning Aardwarmte voor Glastuinbouw
2013
In de Nederlandse glastuinbouw wordt overwegend (meer dan 98%) aardgas gebruikt voor de levering van warmte. ‘Hoogwaardig’ aardgas en andere fossiele brandstoffen zijn echter niet onuitputtelijk en dus zal moeten worden gezocht naar alternatieven voor de langere termijn.
Ook de plannen voor de reductie van CO2-emissie, zoals vastgelegd in het Kyoto- verdrag, dragen bij aan de noodzaak om alternatieven te zoeken. In het kader van het energieakkoord en de beleidsbrief tuinbouw hebben de glastuinbouw en de overheid in het convenant Schone en zuinige agrosectoren een aantal meetbare (streef)doelen afgesproken. Dit maakt deel uit van het innovatie- en actieprogramma Kas als Energiebron.
Doelen en ambities Kas als Energiebron 2020
De glastuinbouw heeft afgesproken in 2020 de CO2-uitstoot beperkt te hebben tot maximaal 6,2 Mton; door energiebesparing te combineren met een groter deel duur- zame energie in plaats van fossiele brandstof. Dit komt neer op een vermindering van de CO2-uitstoot met circa 3 procent per jaar.
De glastuinbouw wil in 2020:
• in nieuwe kassen klimaatneutraal kunnen telen, op een rendabele manier;
• voor bestaande kassen teeltconcepten en technieken hebben ontwikkeld waarmee op
een rendabele manier met de helft van de hoeveelheid fossiele brandstof geproduceerd kan worden (ten opzichte van 2010).
Eén van de alternatieven voor aardgas is diepe aardwarmte. De glastuinbouw is een goede kandidaat om aardwarmte te benutten. Dat komt omdat de glastuinbouw veel behoefte heeft aan warmte van tussen de ca. 55 en 90 graden en ook veel kennis heeft over het optimaal benutten van warmte in de tuinbouwkas. Bovendien heeft de tuinbouw een geconcentreerde warmtevraag en dat past goed bij levering op één punt via een aardwarmtebron. Op diverse plekken in Nederland is de geologie van dien aard dat er voldoende warm water van de juiste temperatuur opgepompt kan worden. Tuinders beschikken al over een verwarmingsnet in de kas en hoeven dus alleen te investeren in een aardwarmtebron, bijbehorende apparatuur en aansluitingen. Dat betreft overigens een forse investering, van tussen de 6 en 15 miljoen.
Aardwarmte, ook wel geothermie genoemd, biedt voor de tuinbouw een zeer mooi perspectief om te verduurzamen en tegelijk ook meer grip te krijgen op de wisselende prijzen voor fossiele energie. De eerste toepassing van aardwarmte bij vleestomaten- producent A+G van den Bosch betekende een (teelt)technische doorbraak in de Nederlandse tuinbouw. Een bredere doorbraak wordt echter nog vertraagd door de grote investeringen die ermee gepaard gaan en de geologische onzekerheden. Ondanks uitgebreid geologisch onderzoek weet een initiatiefnemer vooraf niet precies hoeveel warmte hij zal aantreffen en of het mogelijk is dit rendabel te exploiteren. Dit geologische risico is deels te verzekeren.
In 2008 en 2009 is er grote belangstelling ontstaan voor aardwarmte, mede ingegeven door de hoge energieprijzen in de zomer van 2008. Dit heeft ertoe geleid dat ook andere tuinders initiatieven zijn gaan ontwikkelen. Daarbij is naar diepere lagen geboord met als gevolg hogere temperaturen (tot ca. 90 graden). In het eerste project van Van den Bosch wordt water van 60°C opgepompt. Door met lage buistemperaturen in de kas (lager dan 30°C) te werken is dit economisch interessant. In het meest recente project bij Agriport A7 (Energie Combinatie Wieringermeer) wordt water opgepompt van rond de 90°C.
Doordat er bronnen beschikbaar kwamen met grotere thermische vermogens (meer debiet en een hogere temperatuur) zijn er samenwerkingsverbanden van tuinders ontstaan zoals Aardwarmtecluster in Koekoekspolder of Green Well Westland. Ammerlaan Grond en Hydrocultuur en A+G van den Bosch hebben er voor gekozen om warmte aan derden te gaan leveren. Door de beschikbaarheid vanaf 2012 van een SDE-subsidie op geproduceerde aardwarmte, kan aardwarmte concurreren met fossiele brandstoffen. Ondanks een 8-tal gerealiseerde projecten in Nederland, en een aantal projecten in ontwikkeling, is er nog veel onbekend over aardwarmte. Ieder nieuw project draagt bij aan de verdere kennisontwikkeling van geothermie in de tuinbouw.
Teler Rik van den Bosch stelde in maart 2009 het eerste stappenplan voor de winning van aardwarmte op, zodat geïnteresseerden zijn ervaringen in de praktijk kunnen gebruiken. De recente ervaringen bij onder andere Ammerlaan en het eerste Aardwarmtecluster in Koekoekspolder zijn gebruikt om dit stappenplan te actualiseren. Daarbij is ook de ervaring van andere projecten meegenomen en is er meer aandacht geschonken aan de eisen die de vergunningverlener (EZ) en Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) aan initiatiefnemers stellen. Deze ontwikkelingen zijn in hoofdlijnen in deze brochure verwerkt.
De mogelijkheden van aardwarmte zijn bijzonder groot. In de aardkern zit veel warmte opgeslagen. In de buitenste 6 kilometer van de aardkorst ligt aan warmte al 50.000 keer meer energie opgeslagen dan de totale olie- en gasvoorraad. De grote uitdaging is hoe deze energie gewonnen kan worden en het beste en verstandig benut kan worden.