tegen de hitte groen en de opwarming van de stad
2013
De hittegolf in de zomer van 2006 was een van de langste en meest intense in honderd jaar. Het was de tweede hittegolf dat jaar, eind juni was eveneens het criterium voor een hittegolf bereikt. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) adviseerde geen zware lichamelijke inspanningen te doen en riep ouderen en mensen met luchtwegaandoeningen op om in de middag binnen te blijven.
Uit voorspellingen van het kNMI blijkt dat lange warme perioden steeds vaker voorkomen. De klimaatscenario’s van het kNMI gaan uit van een toename van het aantal tropische dagen van ongeveer 5 per jaar tot 23 dagen in 2050 en 38 in 2100. dat betekent dat het gemiddeld een maand lang warmer is dan 30 graden.
Een ‘oververhitte’ omgeving kan leiden tot een vermindering van het thermisch comfort – ook wel hittestress genoemd – en het slechter functioneren van mensen. Voor oudere en zieke mensen is het overlijdensrisico groter. omdat mensen slechter slapen leiden hogere nachttemperaturen tot een afname van de arbeidsproductiviteit. Voor verkoeling worden airconditioners aangelegd, maar die werken door de uitstoot van warmte een verdere temperatuurtoename in de buitenruimte in de hand.
Hitte-eilandeffect
De gevolgen van lange hitteperioden zijn het grootst in steden. Gebouwen, straten en pleinen zijn warmer dan akkers, weilanden of meren, waardoor het temperatuursverschil tussen de stad en de omgeving ‘s nachts oploopt. dit komt doordat de stad in een zomerse nacht meer warmte vasthoudt, waardoor de begintemperatuur de volgende dag hoger is dan buiten de stad. Het verschil in temperatuur tussen stad en omgeving wordt aangeduid met de term ‘hitte-eilandeffect’ en is ’s nachts het grootst.
In de Nederlandse planning- en ontwerppraktijk is nog weinig aandacht voor het toenemende aantal warme dagen en het hitte-eilandeffect. Het milde zeeklimaat, de kleine omvang van Nederlandse steden en de focus op waterveiligheid kunnen hiervoor een verklaring zijn. Steden zijn daardoor onvoldoende toegerust op het vaker voorkomen van warm weer.
Groen in de stad kan daar verandering in brengen. Groen voorkomt hitte en zorgt voor verkoeling. bomen zorgen bijvoorbeeld voor schaduw en planten – vooral op daken en gevels – vangen zonnestraling op. Planten verkoelen de lucht door de verdamping van water. bovendien nemen bomen en planten Co2 op – waardoor de opwarming van de aarde minder snel verloopt.
Functioneel groen
Deze publicatie biedt een overzicht van relevante groenmaatregelen in de aanpak van hitte in de stad. Het is een van de resultaten van het Europese Interregproject ‘Toepassing functioneel groen: luchtgroen, klimaatgroen, sociaal groen’. In dit project is in veertien Vlaamse en Nederlandse steden in een wisselwerking tussen theorie en praktijk onderzocht hoe de toepassing van groen een functionele en meetbare bijdrage levert aan de verbetering van het leefklimaat – op het gebied van luchtkwaliteit, klimaatadaptatie en de kwaliteit van de openbare ruimte. Informatie over het complete project is te vinden op www.functioneelgroen.nl.
Dit boek richt zich op klimaatadaptatie en specifiek op de aanpak van de hitteproblematiek. Enerzijds omdat de rol van hitte in de planning en inrichting van steden en wijken onderbelicht is, anderzijds omdat het watervraagstuk – een ander aspect van klimaatadaptatie – al veel besproken is.
De hoofdstructuur van het boek is een stappenplan dat beschrijft waar en op welke manier groen kan worden ingezet. In de eerste stap wordt beschreven hoe bepaald kan worden welke plekken een hitteprobleem hebben. De tweede stap toont uiteenlopende groenmaatregelen die op verschillende schaalniveaus genomen kunnen worden. In de derde stap wordt uiteengezet hoe hitte en groen volwaardige onderdelen kunnen worden van het gemeentelijk beleids- en ontwerpproces.