van LAST naar LUST Grondstromenbeleid provincie Groningen
5 november 2002
Status van deze beleidslijn
Op 14 december 2000 heeft de provincie Groningen haar omgevingsbeleid vastgesteld in het Provinciaal Omgevingsplan (POP.) In dit POP wordt ondermeer ingegaan op grondstoffenvoorziening en grondstromen. De nu voorliggende uitvoeringsnota ‘Grondstromenbeleid provincie Groningen’ (getiteld van Last naar Lust) is een nadere uitwerking van het POP. De nota is met name gericht op de regulering van grondstromen in de provincie Groningen.
Deze regulering kan niet los worden gezien van het bestaande provinciale ontgrondingenbeleid. Dit ontgrondingenbeleid is in 1994 vastgelegd in de nota ‘Het ontgrondingenbeleid in de provincie Groningen’. In 1998 heeft een actualisering plaatsgevonden in de nota ‘Zand in Balans’. De uitvoeringsnota ‘Grondstromenbeleid Groningen’ vult op enkele onderdelen deze actualisering verder aan.
Het nu geformuleerde provinciale grondstromenbeleid is in 2001 tot stand gekomen via een intensief voortraject. Dit traject is begeleid door de provinciale projectgroep Ketenbeheer grond en door Grontmij als extern adviseur. Daarnaast hebben veel maatschappelijke actoren die bij het grondstromenverkeer zijn betrokken, aan het voortraject deelgenomen. Via interviews en een workshop hebben zij inhoudelijke bijdragen geleverd aan de discussie omtrent het grondstromenbeleid. Dit beleidsdocument grondstromen ‘van LAST naar LUST’ is in samenspraak met de provinciale projectgroep door Grontmij opgesteld.
Belangrijke uitgangspunten voor dit grondstromenbeleid lagen vast in het provinciaal Projectplan Ketenbeheer Grond (31 januari 2001). Conform dit Projectplan gaat het om grondstromenbeleid op hoofdlijnen. Dit beleid heeft dan ook betrekking op een langere beleidsperiode van tien jaar, oftewel de periode 2002 – 2012.
Ervaringen, voortschrijdend inzicht en nieuwe ontwikkelingen zullen na verloop van tijd wellicht leiden tot nadere uitwerking en bijstelling van dit beleid. Daarom is er niet alleen aandacht besteed aan het inhoudelijke beleid, maar ook aan de vormgeving van het beleidsproces waarbinnen dit beleid handen en voeten zal moeten krijgen.
Tweedeling in grondstoffen
Het grondstromenbeleid van de provincie Groningen is gericht op grond die:
• is of wordt onttrokken aan de bodem, de waterbodem en/of aan kunstmatige grondlichamen, of die
vrijkomt bij reinigings-, scheidings- en productieprocessen
• en vervolgens wordt toegepast binnen projecten in de bouwsector en de grond-, weg- en
waterbouw sector, of als bodem in het kader van actief bodembeheer.
Het kan daarbij gaan om alle voorkomende grondsoorten; in het vervolg zal de verzamelnaam ‘grondstoffen’ worden gebruikt. Voor deze grondstoffen is een tweedeling gangbaar in primaire grondstoffen en secundaire grondstoffen. Deze groepen grondstoffen zijn als volgt gedefinieerd:
• Primaire grondstoffen: grondstoffen die als zodanig in de natuur voorkomen; alle oppervlaktedelfstoffen zijn primaire grondstoffen. Primaire grondstoffen kunnen afkomstig zijn uit:
• Primaire ontgrondingen; deze ontgrondingen zijn gericht op de winning van
oppervlaktedelfstoffen.
• Secundaire ontgrondingen; deze ontgrondingen zijn niet gericht op de winning van
oppervlaktedelfstoffen, maar er komen wel oppervlaktedelfstoffen bij vrij.
• Secundaire grondstoffen: grondstoffen die niet als zodanig in de natuur worden gewonnen, maar die ontstaan als bijproduct bij productieprocessen, bij zuiveringsprocessen of bij het be- of verwerken van afvalstoffen enz. en aan zodanige eisen voldoen dat ze kunnen worden hergebruikt als grondstof.
De voorgaande begrippen verwijzen vooral naar de aard en herkomst van de grondstoffen. Om deze tweedeling hanteerbaar te maken voor het grondstromenverkeer, is er een tweede onderscheid aan toegevoegd. Daarbij is nadrukkelijker gekeken naar het doel achter het ontstaan van grondstoffen. Dit leidt tot een tweedeling in ‘gewonnen grondstoffen’ en ‘vrijkomende grondstoffen’.
voorbeeld: zand dat vrijkomt bij primaire winningen is een primaire grondstof die wordt gewonnen, zand dat vrijkomt bij secundaire winningen (lees werken) is een primaire grondstof die vrijkomt. Bij deze laatste is het doel achter het ontstaan niet winnen maar is het werkt het doel op zich.
Deze begrippen, gewonnen grondstoffen en vrijkomende grondstoffen, zijn als volgt gedefinieerd:
• Gewonnen grondstoffen: dit zijn schone grondstoffen waarvoor toepassing in projecten het vooropstaande doel is. Deze grondstoffen worden gewonnen en zijn dus afkomstig uit primaire ontgrondingen. Afhankelijk van de toepassing en de samenstelling kan enige bewerking nodig zijn.
Het grootste belang van gewonnen grondstoffen ligt dus bij de toepassing. De ontgronding die achterblijft na de winning dient vaak geen duidelijk vooropgesteld doel.
• Vrijkomende grondstoffen: dit zijn de grondstoffen waarbij de verwijdering het vooropstaande doel is. Ook alle verontreinigde grondstoffen worden hiertoe gerekend. Deze grondstoffen komen vrij uit secundaire ontgrondingen, door afgraving van grondlichamen, baggeren of als restproduct bij allerlei bewerkingsprocessen. Afhankelijk van de toepassing, de plaats van bestemming, de samenstelling en de mate van verontreiniging kan nadere bewerking nodig zijn, bijvoorbeeld reiniging of scheiding.
Het belangrijkste punt bij vrijkomende grondstoffen is de verwijdering ervan. Deze grondstoffen komen bijvoorbeeld vrij bij baggerwerkzaamheden, bodemsaneringen , bouwwerken of herinrichtingprojecten. De toepassing van de vrijgekomen grond/baggerspecie is doorgaans een punt van later zorg.
Deze nieuwe tweedeling biedt een goede basis voor het provinciaal grondstromenbeleid. Voor alle gewonnen grondstoffen geldt, dat er vooral beleidsmatige aandacht nodig voor de winsituatie. Voor alle vrijkomende grondstoffen geldt, dat de beleidsmatige aandacht vooral uit moet gaan naar mogelijke toepassingen.
Uiteindelijk zal de afbakening tussen gewonnen en vrijkomende grondstoffen gaan vervagen. Elke willekeurige grondstroom loopt dan bij voorkeur:
• van een locatie waar men belang heeft bij de verwijdering
• naar een locatie waar men belang heeft bij de toepassing.
Het grondstromenbeleid van de provincie Groningen is met name gericht op de indeling naar gewonnen grondstoffen en vrijkomende grondstoffen en op het grondstromenverkeer dat op deze grondstoffen betrekking heeft. Ideaal is een overall gesloten grondbalans tussen secundaire gewonnen grondstoffen en vraag naar grondstoffen zodat primaire ontgrondingen niet nodig zouden zijn. De praktijk is anders; primaire ontgrondingen verzorgen het grootste deel van de behoefte.