Vergoedingen voor ecosysteemdiensten
2013
Uit deze studie blijkt dat vergoedingen voor ecosysteemdiensten (de diensten die het ecosysteem levert aan de mens, zoals voedsel, waterkwaliteit en recreatie) meerwaarde opleveren. Zonder de vergoeding waren er in de onderzochtte cases geen of minder ecosysteemdiensten gecreëerd. Het (financieel) betrekken van partijen die baat hebben bij de levering van de diensten is belangrijk geweest bij het realiseren van de ecosysteemdiensten.
Dit project is uitgevoerd in het kader van de overkoepelende studie ‘Circulaire economie’. Ecosysteemdiensten vormen een belangrijke schakel in de circulaire economie. Het doel van dit is om te verkennen of het instellen van vergoedingen voor gebruik of realisatie van ecosysteemdiensten kan bijdragen aan de ontwikkeling of bescherming van ecosysteemdiensten. Dit wordt gedaan aan de hand van twee cases: ecosysteemdiensten in de stad en innovatieve dijkconcepten.
De onderzochte voorbeelden van ecosysteemdiensten in de stad betreffen subsidies voor afkoppelen van hemelwaterafvoer en groene daken. De case innovatieve dijkconcepten betreft de voorbeeldprojecten zandige versterking van de Prins Hendrikdijk en vegetatieherstel/zandsuppletie op de Punt van Voorne. Dit zijn voorbeelden waar verschillende overheden en natuurorganisaties meebetalen aan de totstandkoming van een innovatief dijkconcept doormiddel van co-funding. Door middel van interviews en een literatuurstudie is een schat aan ervaringen over de cases verzameld.
Case 1: Ecosysteemdiensten in de stad
Subsidies voor afkoppelen van hemelwaterafvoer en groene daken kunnen worden gezien als vergoedingen voor ecosyteemdiensten. De ecosysteemdienst die de decentrale overheden met afkoppeling van hemelwater wil benutten is waterregulering (vertragen afvoer richting oppervlaktewater en aanvulling grondwater). Met groene daken kunnen meerdere ecosysteemdiensten worden benut, zoals waterregulering, isolatie en regulering van het lokale klimaat (tegengaan hitte-stress). Zonder de vergoeding hebben particuliere huiseigenaren en bedrijven in veel gevallen onvoldoende baten, onzekere baten (bijvoorbeeld onvoldoende gekwantificeerd) of baten op een voor hen te lange termijn om af te koppelen of een groen dak neer te leggen.
De subsidies stimuleren meerdere ecosysteemdiensten, maar over het algemeen is één dienst of baat leidend. Ook heeft vaak maar één beleidsterrein financiering voor het stimuleren van de maatregel. Vanuit de overheid wordt aan de ene ecosysteemdienst een grotere waarde toegekend dan aan de andere (of hier is meer kennis over). Dit kan één van de redenen zijn waardoor de beschikbare middelen om deze diensten te versterken sterk variëren per beleidsveld.
De meerwaarde die wordt gecreëerd middels de subsidies is afhankelijk van de effectiviteit van de maatregelen die ermee gestimuleerd worden (in welke mate worden ecosysteemdiensten gecreëerd en hoe groot zijn de hieruit volgende baten) en het aantal deelnemendeburgers/bedrijven. Over de effectiviteit van de maatregelen blijkt bij de betrokkenen weinig kwantitatieve informatie beschikbaar te zijn. In een aantal gevallen is door de geïnterviewde ambtenaren aangegeven dat zij hier meer inzicht in zouden willen hebben (bijvoorbeeld kwantitatieve informatie over de isolerende werking en het waterbergend vermogen van groene daken).
Uit de analyse van deze case zijn een aantal lessen te trekken:
- Meer inzicht in de effectiviteit van de maatregelen kan helpen bij de besluitvorming over het instellen of voortzetten van vergoedingen en de motivatie van (private) medefinanciers.
- Met ontzorging in combinatie met subsidie wordt veel meer bereikt ten aanzien van de implementatie van maatregelen die ecosysteemdiensten versterken bij particulieren en bedrijven dan met subsidie alleen.
- Het is belangrijk om een strakke planning aan te houden die wordt opgevolgd nadat burgers zijn benaderd met de vraag of zij willen meehelpenbij de creatie of benutting van ecosysteemdiensten.
Case 2: Innovatieve dijkconcepten
Door gezamenlijke investeringen in innovatieve dijkconcepten zijn meer ecosysteemdiensten gecreerd dan wanneer een traditionele dijk was gerealiseerd. De meest genoemde ecosysteemdiensten die worden gecreerd zijn habitat voor flora en fauna, recreatie en landschappelijke waarde. In de voorbeeldprojecten is de waterveiligheidsopgave gecombineerd met andere doelen zoals natuurontwikkeling. Uit de interviews blijkt dat het meekoppelen met de veiligheidsopgave een kostenbesparing én/of meerwaarde oplevert voor beide opgaven. De meerwaarde was niet zo hoog geweest als op een andere plaats gelijkwaardige natuur was gerealiseerd.
De voorbeeldprojecten illustreren dat voornamelijk publieke partijen co-investeren in innovatieve dijkconcepten, daarnaast dragen zij ook bij door te investeren in onderzoek. Natuurorganisaties betalen soms mee door middel van subsidies of zij financieren onderzoek. Vaak zijn zij inititiatiefnemer of aanjager. Private partijen worden nog niet bij de financiering betrokken.
De motivatie van de betrokken partijen om bij te dragen aan een innovatief dijkconcept was:
- Creatie van meerwaarde en/of kostenbesparing
- Realisatie van baten/ecosysteemdiensten komt niet tot stand wanneer dijkversterking
vanuit één partij wordt gefinancierd.
- Beschikbaarheid van financiele middelen die aansluiten bij de creatie van
baten/ecosysteemdiensten.
Uit de studie kunnen een aantal lessen getrokken worden:
- De mogelijkheden van andere soorten financiering dan subsidies en fondsen, zoals publiek private financiering en crowdfunding kunnen vaker worden verkend.
- Het vroegtijdig betrekken van belanghebbenden/mogelijke co-investeerders zorgt ervoor dat de belangen van de belanghebbenden kunnen worden meegenomen in het proces waardoor de kans dat deze partijen meebetalen toeneemt,
- Door het samenbrengen van diverse beleidsterreinen worden ook de verschillende budgetten die hieraan zijn verbonden gecombineerd.
- Door functiecombinaties en duurzaamheid vroegtijdig als doelstelling te formuleren wordt het mogelijk makkelijker om multifunctionele, innovatieve maatregelen te realiseren.