Witte zwanen, zwarte zwanen
2009
Aanleiding: klimaatverandering noopt tot aanpassing
Het klimaat verandert, dat is een ding dat zeker is. Alleen over de mate waarin
en het tijdstip waarop verkeren we in onzekerheid. Daarom doen we er verstandig aan rekening te houden met de mogelijke effecten van klimaatverandering:
een stijging van de zeespiegel, een grotere watertoevoer vanuit de rivieren, hogere temperaturen, andere stormpatronen, heviger regenval en bij perioden grote droogte en hitte. Met alle gevolgen van dien, variërend van overlast tot ontwrichting en bedreiging.
Het is van cruciaal belang dat infrastructuur blijft functioneren, ook als de klimaat- omstandigheden veranderen. Infrastructuur (waterkeringen, wegen, spoorwegen en vaarwegen, start- en landingsbanen, sluizen en havens, maar ook rioleringen, kabels en leidingen, energiecentrales en –voorzieningen) vervult een belangrijke functie in het economisch en maatschappelijk verkeer. Zowel om het land en
de mensen te beschermen tegen het water als om mensen, goederen en diensten te laten bewegen en zo de motor van de economie te laten draaien.
Om de klimaatverandering het hoofd te bieden lag tot nu toe op mondiaal en Europees niveau de nadruk op mitigatiemaatregelen, met name het terugbrengen van de CO2-uitstoot. Inmiddels weten we dat we daarmee het tij niet voldoende kunnen keren. We moeten ook aan de slag om ons aan te passen aan klimaat- verandering. En daarbij leren omgaan met de onzekerheden en risico’s die klimaat- verandering bij uitstek met zich brengt. Zodat we op het juiste moment passende maatregelen nemen en kunnen bijsturen, als de ontwikkelingen anders lopen
dan we nu kunnen voorzien. Zo zorgen we er ook voor dat we kosteneffectief te werk gaan.
De Commissie Veerman heeft met haar advies ‘Samen werken met water’ in beeld gebracht, welke maatregelen kunnen of moeten worden gevolgd om het hoge water uit zee te weren, de watertoevoer uit de rivieren in goede banen te leiden en voldoende zoet water te behouden. En wel op zo’n manier dat heel Nederland aantrekkelijk blijft voor wonen, werken, investeren en recreëren.De Raad legt in dit advies het accent op de strategieën die voor natte èn droge infrastructuur kunnen worden gevolgd om de mogelijke gevolgen van de klimaat- verandering het hoofd te bieden. En met name, de eisen die dat stelt aan de beleidsvoorbereiding en -monitoring, aan de bestuurlijke en maatschappelijke instituties en aan de organisatie van kennis.
Doel: tijdige en kosteneffectieve aanpassing van infrastructuur aan klimaatverandering.
Doel van het advies is om strategieën aan te reiken voor een kosteneffectieve en tijdige aanpassing aan klimaatverandering van natte en droge infrastructuur, inclusief het gebruik daarvan, met als doel het behoud van functionaliteit van die infrastructuur.
Analyse: omgaan met onzekerheid is onvoldoende ingebed in beleid en bestuur.
Een tijdige en kosteneffectieve aanpassing van infrastructuur aan klimaat- verandering vereist op tijd beginnen en passende, zonodig adaptieve maatregelen nemen oftewel de juiste beslissingen op het juiste moment.
Een voorwaarde om dat te realiseren is dat de effecten van klimaatverandering ‘bewust’ worden meegenomen in de belangenafweging bij investeringsbeslissingen in infrastructuur. Alleen dan is een inschatting te maken of al dan niet maatregelen genomen moeten worden en of dat op een adaptieve manier moet gebeuren.
En welke ontwikkelingen moeten worden gemonitord, waar het omslagpunt ligt, welke kennis ontbreekt en waar die is te halen.
Een aantal drempels staat het bewust meenemen van de effecten van klimaat- verandering in de belangenafweging in de weg.
Die drempels zijn terug te voeren op de structurele onzekerheden rond klimaat- verandering. Die onzekerheden zijn zo veelomvattend en klimaatverandering lijkt nog zo ver weg te zijn, dat we ons daar bijna geen voorstelling van kunnen maken. Dat leidt onbewust tot de neiging om de problematiek voor ons uit te schuiven. Bewustwording dat ‘alle hens aan dek’ moeten, is dan ook dringend noodzakelijk. De Raad roept daartoe met dit advies op.