Inhoudsopgave

    Afval

    Samengevat

    Afval, daar wil je vanaf. Dat geldt voor zowel bedrijven als burgers. In het verleden was afvalinzameling niet geregeld. Het gevolg was dat steden een broeinest waren voor ongedierte en ziektes.

    Nederland is een dichtbevolkt land. Dat vraagt om regelgeving. Afvalinzameling is in Nederland in hoge mate een overheidstaak. De overheid is verplicht om de inzameling van huishoudelijk afval te regelen. Bedrijven dienen zelf voor de afvoer van hun afval te zorgen. Afvalinzameling bestaat al lang. In het verleden was afvalinzameling ook een manier om de waarde die in afval zat, te benutten. Zie ook de foto hieronder van de schillenboer. Kringloop dus, een vorm van duurzaamheid. 

    Bron: www.geschiedenis24.nl

    Afvalwater is ook afval in de zin der wet. Onderstaande filmpjes geven inzicht in de historie van afvalinzameling.

    http://www.youtube.com/watch?v=c77lNfpvD6g

    Ook voor kinderen zijn er filmpjes gemaakt over de historie van afval en over het verwerken van restafval:

    De Wet milieubeheer (Wm) is het belangrijkste juridische instrument voor afvalbeheer. Gemeenten hebben de taak om te zorgen dat het afval van burgers wordt ingezameld en verwerkt. Bedrijven moeten hier zelf voor zorgen. Gemeenten zullen hiervoor hun eigen beleid hebben en, al dan niet samen met andere gemeenten, de afvalinzameling aanbesteden. 

    Wetgeving

    Afval is als volgt gedefinieerd in de Richtlijn 75/442/EEG van de Raad van 15 juli 1975 betreffende afvalstoffen:

    In deze richtlijn wordt verstaan onder:

    a ) afvalstoffen : elke stof of elk voorwerp waarvan de houder zich ontdoet of zich moet ontdoen krachtens de geldende nationale bepalingen ;

    b ) verwijdering :

    • het ophalen , sorteren , vervoeren en behandelen van afvalstoffen alsmede het opslaan en storten daarvan op of in de bodem;
    • de verwerking , hoofdzakelijk voor hergebruik , terugwinning of recycling van afvalstoffen.

    Dat betekent dat 'afvalstoffen' een breed begrip is. Duidelijk is dan wel dat zwerfafval, afval dat burgers aan de straat zetten, et cetera onder deze definitie vallen. De juridische definitie van 'ontdoen' kan echter voor veel onduidelijkheid zorgen.

    De Wet milieubeheer (Wm) is het belangrijkste wettelijke kader voor de omgang met afvalstoffen. Deze wet regelt dat:

    • Er een zorgplicht is. De zorgplicht houdt in dat handelingen met afvalstoffen, niet mogen leiden tot nadelige gevolgen voor het milieu. De Wm beschrijft dit als volgt in artikel 10.1:
    1. Een ieder die handelingen met betrekking tot afvalstoffen verricht of nalaat en die weet of redelijkerwijs had kunnen weten dat daardoor nadelige gevolgen voor het milieu ontstaan of kunnen ontstaan, is verplicht alle maatregelen te nemen of na te laten die redelijkerwijs van hem kunnen worden gevergd, teneinde die gevolgen zoveel mogelijk te voorkomen of te beperken.
    2. Het is een ieder bij wie afvalstoffen ontstaan, verboden handelingen met betrekking tot die afvalstoffen te verrichten of na te laten, waarvan hij weet of redelijkerwijs had kunnen weten dat daardoor nadelige gevolgen voor het milieu ontstaan of kunnen ontstaan.
    3. Het is een ieder verboden bedrijfsmatig of in een omvang of op een wijze alsof deze bedrijfsmatig was, handelingen met betrekking tot afvalstoffen te verrichten, indien daardoor, naar hij weet of redelijkerwijs had kunnen weten, nadelige gevolgen voor het milieu ontstaan of kunnen ontstaan.

    Dat komt er praktisch gezien op neer dat alle handelingen met afvalstoffen die schade (kunnen) veroorzaken verboden zijn.

    • Er een stortverbod is: afvalstoffen mogen niet buiten inrichtingen op in de bodem worden gebracht. Hierop zijn uitzonderingen die zijn opgenomen in het Besluit vrijstellingen stortverbod buiten inrichtingen. De uitzonderingen betreffen bepaalde afvalstoffen die hergebruikt worden in bijvoorbeeld wegenbouw. Hiervoor is het Besluit bodemkwaliteit veelal ook van toepassing
    • Er een Landelijk Afvalbeheersplan is (= LAP2 + bijlagenrapport). Dit LAP beschrijft het landelijke beleid aangaande afvalinzameling voor de periode 2009 - 2021.
    • Er in Algemene maatregelen van Bestuur (Amvb) een producentenverantwoordelijkheid is. Producentenverantwoordelijkheid houdt in dat producenten of importeurs (mede) verantwoordelijk zijn voor het afvalbeheer van de producten die door hen op de markt zijn of worden gebracht. Deze verantwoordelijkheid geldt voor:
      • elektrische en elektronische apparatuur
      • batterijen en accu's
      • autowrakken
      • autobanden
      • verpakkingen en papier en karton.

    Zie bijvoorbeeld het 'Afvalfonds verpakkingen' waar dit voor verpakkingen wordt uitgelegd. Dit is geregeld in het 'Besluit beheer verpakkingen, papier en karton'. 

    • De gemeente verantwoordelijk is voor de inzameling van huishoudelijke afval. Dat is in de Wet milieubeheer geregeld in de artikelen 10.21 tot en met 10.29
    • De gemeente verplicht is om een afvalstoffenverordening op te stellen. De wet stelt in artikel 10.23:
    1. De gemeenteraad stelt in het belang van de bescherming van het milieu een afvalstoffenverordening  vast.
    2. Onverminderd artikel 10.14 wordt bij het vaststellen of wijzigen van de verordening rekening gehouden met het gemeentelijke milieubeleidsplan, indien in de gemeente een milieubeleidsplan geldt.
    3. De afvalstoffenverordening  bevat geen regels als bedoeld in artikel 10.48.

    De randvoorwaarden voor afvalbeheer door gemeenten zijn vastgesteld in het landelijke afvalbeheerplan (= LAP2). Dit is opgesteld door het toenmalige Ministerie van VROM (Nu Ministerie van Infrastructuur en Milieu).

    Het LAP2 wordt door gemeenten vertaald in eigen beleid en in een inzamelplan. Voor alle inzamelplannen geldt de voorkeursvolgorde van art. 10.4 van de Wet milieubeheer. Deze voorkeursvolgorde is:

    1. Bij de vaststelling van het afvalbeheerplan en bij het nemen van andere maatregelen voor de preventie en het beheer van afvalstoffen hanteert Onze Minister als prioriteitsvolgorde de volgende afvalhiërarchie:

    1. preventie;
    2. voorbereiding voor hergebruik;
    3. recycling;
    4. andere nuttige toepassing, waaronder energieterugwinning;
    5. veilige verwijdering.

    2. Het eerste lid is van overeenkomstige toepassing met betrekking tot het nemen van maatregelen als bedoeld in dat lid door gedeputeerde staten en burgemeester en wethouders.

    De Wet milieubeheer verplicht zo de gemeenten om een afvalverordening vast te stellen. Om voor de gemeenten het opstellen van zo'n verordening te faciliteren, heeft de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) een modelverordening opgesteld, samen met een uitvoeringsbesluit. De inhoud van de verordening kan c.q. zal wijzigen met het invoeren van de Omgevingswet.

    Voor het inzamelen zelf, hebben bedrijven en gemeenten te maken met het Besluit inzamelen afvalstoffen (Staatscourant 2004, 127). Dit besluit komt er op neer dat het inzamelen van bedrijfsafval en gevaarlijk afval alleen mag worden uitgevoerd door bedrijven die daarvoor een erkenning hebben. Deze erkenningen zijn te vinden op: www.niwo.nl.

    Transport van afval moet altijd gemeld worden. De melding moet gedaan worden bij het Landelijke Meldpunt Afvalstoffen (= LMA: www.lma.nl). Transport van afval moet altijd voorzien zijn van een 'begeleidingsbrief afvaltransport'. Voor een dergelijk begeleidingsbrief is de melding bij het LMA noodzakelijk om aan een zogeheten 'afvalstroomnummer' te komen. Met dit nummer is het mogelijk om elk afvaltransport te registreren en te volgen.

    De boetes voor het niet juist omgaan met afval zijn door het Openbaar Ministerie vastgesteld. De boetes zijn hier te vinden. De Tekstenbundel 2014 bevat de boetebedragen voor misdrijven, overtredingen en Muldergedragingen.

    De Gemeentewet geeft de gemeente in artikel 147 de bevoegdheid om Gemeentelijke verordeningen vast te stellen. Voor afvalinzameling, voor zwerfafval, afvalbeheer tijdens evenementen, et cetera, wordt veelal een gemeentelijke verordening gebruik (= Algemene Plaatselijke Verordening, oftewel APV). De gemeenten kunnen voor een overtreding van een gemeentelijke verordening een bestuurlijke boete c.q. een bestuurlijke strafbeschikking opleggen. Over de bestuurlijke boete is in 2012 in een evaluatierapport verschenen.

    Voor export van afval is de Europese Verordening Overbrenging Afvalstoffen (EVOA) van toepassing. Het document 'Handleiding EVOA handhaving' (Ministerie van VROM, 2009) geeft hier een toelichting op. Gemeenten zullen hier niet mee te maken krijgen, tenzij in een uitzonderlijk geval.

    Beleid

    De basis voor het inzamelen van afval is de samenwerking tussen de gemeente, bedrijven en burgers. De verantwoordelijkheid om goed om te gaan met afval ligt bij de burgers, bedrijven en overheden conform de zorgplicht. De zorgplicht is in de Wet milieubeheer geregeld in artikel 10.1. Dit is de kapstok voor de afvalstoffeninzameling en -verwerking. De rollen van de burgers, overheden en bedrijven worden hieronder achtereenvolgens behandeld.

    Afvalinzameling begint met een verkenning van de mogelijkheden. De rapporten hieronder geven daarvan voorbeelden:

    Afval moet zoveel mogelijk gescheiden worden ingezameld. In Nederland kennen we de volgende afvalstromen die gescheiden kunnen worden ingezameld:

    GFT-afval: groente-, fruit- en tuinafval:

    http://www.youtube.com/watch?v=GTwN-Zu--As

    Grof huishoudelijk afval (GHA):

    http://www.youtube.com/watch?v=otDvOA7dZl4

    KCA/KGA (klein chemisch afval/klein gevaarlijk afval, dat zijn batterijen, blikken verf e.d.)

    Papier en karton:

    http://www.youtube.com/watch?v=u_zMUG6IdIM

    http://www.youtube.com/watch?v=l6IgxwW67F4

    http://www.youtube.com/watch?v=8ueQ2X-qVPw

    http://www.youtube.com/watch?v=PbEReHrsQTk

    http://www.youtube.com/watch?v=hTcUakB42wM

    Glas:

    Elektronische apparaten (witgoed zoals wasmachines en bruingoed zoals televisies):

    http://www.youtube.com/watch?v=rfaM1hA2grA

    http://www.youtube.com/watch?v=8CgQpdITZPQ

    Plastic afval en kunststof verpakkingen. Zie ook: www.afvalfondsverpakkingen.nl

    http://www.youtube.com/watch?v=ydfo_JvaV8M

    http://www.youtube.com/watch?v=DdfsnzFZkj8

    http://www.youtube.com/watch?v=F5-C_5jkxGU

    http://www.youtube.com/watch?v=LgcMVqMWbtk

    BSA (bouw- en sloopafval)

    Kleding en textiel

    Blik: zie ook Blikdossier (Stichting Kringloop Blik)

    Luiers

    De gemeente Utrecht gebruikt 'welles-nietes' lijsten. Daarmee is snel te zien welk afval in welke bak moet komen. Uit onderzoek door de gemeente Utrecht (2013) blijkt dat het merendeel van de burgers bereid is om afval gescheiden in te zamelen. Afval wat niet kan worden hergebruikt, wordt verbrand en, als het echt niet anders kan, gestort. 

    Als ondersteuning bij het verhogen van de effectiviteit van gescheiden inzameling, heeft Rijkswaterstaat in 2012 een 'mindmap' opgesteld. De mindmap bevat allerlei ideeën om de inzameling effectiever te maken.

    Burgers

    Van burgers wordt verwacht dat ze:

    • Afval gescheiden inzamelen
    • Afval aanbieden op de daartoe geëigende wijze. Dat kan per gemeente, per wijk en zelfs per straat anders zijn. Hiervoor zullen door of namens (veelal) de gemeente afvalinzamelingsplannen gemaakt zijn
    • Geen zwerfafval veroorzaken (zie ook 'boetes')

    Scheiden van afval

    Burgers worden door overheden gestimuleerd om afval gescheiden in te zamelen. De prikkels daarvoor zijn enerzijds de eigen verantwoordelijkheid en het milieu en anderzijds financieel. Enkele filmpjes geven dat aan:

    http://www.youtube.com/watch?v=vjemVyg8U-A

    http://www.youtube.com/watch?v=Lj5TBGJJWEA

    http://www.youtube.com/watch?v=WjQW2mH1jRI

    Over de juiste wijze van aanbieden

    Als afval op de juiste wijze wordt aangeboden, dan is de inzameling het meest efficiënt én kan hergebruik het beste worden gerealiseerd. De bereidheid van burgers om afval gescheiden in te zamelen is onderzocht door de gemeente Utrechtse Heuvelrug in 2013. De resultaten staan in het rapport 'Afvalscheiding en afvalinzameling in de gemeente Utrechtse Heuvelrug' (2013, door Dimensus). 

    In Nederland is het gebruikelijk om de inzameling te doen met twee bakken: groen en grijs. Stromen zoals papier, glas, kleding, klein chemisch afval, TL- en spaarlampen, et cetera, worden door de burgers zelf naar de betreffende inzamelpunten gebracht. Papier wordt wel door verenigingen ingezameld. Spaarlampen en batterijen kunnen bij supermarkten worden ingeleverd.

    Een gemeente zal moeten voorzien in voldoende plaatsen waar afval kan worden afgegeven. Dat kan bijvoorbeeld ook bij een milieustraat.

    Overheden

    Omdat gemeenten een belangrijke rol hebben in de afvalverwijdering, stellen ze daarvoor een plan op en veelal ook beleid. Het beleid behandelt alle aspecten van afval en is de basis voor een plan voor de uitvoering van de inzameling: het inzamelplan. In zo'n plan kan gebruik worden gemaakt van differentiatie in tarieven (= diftar): de ene soort afval kost meer dan de andere soort afval. In de gemeente Boxtel is hier onderzoek naar gedaan, zie het rapport 'Achtergronden volume/frequentie Diftar' (2013, door Midwaste). Enkele voorbeelden van gemeentelijk afvalstoffenbeleid:

    Ook het uitvoerend bedrijfsleven probeert met rapporten en studies invloed uit te oefenen op overheden. Een voorbeeld van zo'n rapport is 'Van afval naar grondstof'  dat in 2011 is opgesteld door ROVA (afvalinzamelings- en verwerkingsbedrijf). 

    De Wet milieubeheer verplicht de gemeenten om afval van burgers in te zamelen. Om dit goed en effectief te doen stellen gemeenten vaak een 'afvalinzamelplan' op. Het inzamelplan is de praktische uitwerking van beleid. Dat plan regelt hoe en wanneer er wordt ingezameld. De uitvoering van zo'n plan, het inzamelen dus, kan de gemeente zelf doen door een eigen reinigingsdienst, of kan worden gedaan door een bedrijf. In dat laatste geval zal het inzamelwerk via een aanbesteding aan een bedrijf worden gegund (zie ook het artikel over 'aanbesteden').

    Elke gemeente heeft een afval inzamelplan. Dat bestaat onder andere uit:

    • Spelregels voor hoe afval aangeboden moet worden door de burgers
    • Schema voor het ophalen van huishoudelijk afval
    • Afvalstoffenverordening

    Van de gemeente Sint-Oedenrode is deze informatie te vinden onder deze link. Gemeenten zijn wél verplicht om huishoudelijk afval op te halen. Huishoudelijk afval is in de Wet milieubeheer gedefinieerd als:

    Afvalstoffen afkomstig uit particuliere huishoudens, behoudens voor zover het ingezamelde bestanddelen van die afvalstoffen betreft, die zijn aangewezen als gevaarlijke afvalstoffen.

    Daarmee is er geen sluitende definitie waar huishoudelijk afval precies ophoudt. Zo kan er discussie zijn of bijvoorbeeld vrijkomende grond ook huishoudelijk afval is.

    http://www.youtube.com/watch?v=O8pH8XEcot4

    Gemeenten zijn níet verplicht om bedrijfsafval op te halen. De afvoer van dit afval is een verplichting voor het bedrijf zelf (zie ook 'bedrijven'). Eisen aan de inzamelvoertuigen zijn geregeld in de normenserie NEN 1501.

    Benchmark

    Om gevoel te krijgen voor de effecten van technieken, hoeveelheden afval, et cetera, is een benchmark handig. De NVRD heeft over 2011 zo'n benchmark opgesteld. Dat rapport is in 2013 verschenen. Er zijn meerdere rapporten over benchmarks beschikbaar. Enkele voorbeelden (door Cyclus Management):

    Deze rapporten zijn handig bij het opzetten c.q. beoordeling van de inzameling en om op zoek te gaan naar mogelijkheden voor verbetering. Zie ook www.bmha.nl.

    Voor het uitbesteden van afvalinzameling zijn criteria opgesteld in opdracht van het Ministerie van IenM. Deze criteria (2011) hebben tot doel om duurzaam inkopen van de reinigingsactiviteiten te bevorderen.

    N.b.: de bovenstaande criteria-documenten zijn verouderd! Er zijn geen nieuwe documenten bekend. Zie hiervoor www.pianoo.nl en natuurlijk bij aanbesteden. 

    Regionale samenwerking kan efficientie bevorderen en kosten drukken. Het rapport 'Meerjarenbeleidsplan Huishoudelijk afval 2009 - 2021' (2008) van Cyclus NV geeft daarover een beschouwing van de mogelijkheden. Cyclus is overigens niet alleen de auteur van het rappport maar verzorgt zelf ook de inzameling van afval. 

    Bedrijven

    Bedrijven zijn verplicht om zelf de afvoer van hun afval te regelen. Ze zijn verplicht om afval te scheiden en om het vrijkomende afval gescheiden af te voeren. Afvoeren mag men zelf doen, door de gemeente laten doen of laten doen door een daartoe erkende inzamelaar en/of verwerker.

    Bedrijven die afval inzamelen moeten erkend zijn. De erkende bedrijven zijn te vinden op de VIHB-lijst. Als bedrijven afval laten afvoeren door een inzamelaar, mag men alleen erkende inzamelaars inschakelen. Dit is een verantwoordelijkheid van het bedrijf dat het afval laat afvoeren.

    Bij inzamelen van afval hoort ook het transport van afval. Afvalstoffen mogen niet zonder meer worden getransporteerd. Alvorens te transporteren, moet er een zogeheten 'afvalstroomnummer' aan worden toegekend. Dan is  namelijk altijd duidelijk om welk afval het gaat. De papieren die horen bij het afvalstroomnummer, moeten in de auto aanwezig zijn voor eventuele controle. Een afvalstroomnummer kan worden aangevraagd bij het Landelijke Meldpunt Afvalstoffen: www.lma.nl. De ontdoener is verantwoordelijk voor het verkrijgen van het afvalstroomnummer. De ontdoener kan de inzamelaar vragen om dit voor haar of hem te regelen.

    Beheer

    Afval heeft een aantal aspecten dat raakt aan het beheer van de openbare ruimte. De volgende zaken worden behandeld:

    Afvalinzameling: in de openbare ruimte ontstaat afval. Als dit afval in afvalbakken ligt, dan zal de gemeente die afvalbakken periodiek legen en het afval afvoeren. Zwerfafval is een ander probleek. Het is verboden om afval op straat te gooien (zie ook 'boetes'). Echter, het gebeurt wel. Het beheer van de openbare ruimte is er mede op gericht om zwerfafval op te ruimen. De volgende filmpjes gaan over het inzamelen van afval. 

    http://www.youtube.com/watch?v=tqU5tx0t3aw

    Preventie: afvalpreventie is belangrijk. Voor een gemeente is dit echter lastig te regelen. Wat wel te regelen is dat afval in de afvalbak komt. Dat betekent dat er voldoende afvalbakken moeten zijn en dat ze ook op een goede plek staan en tijdig worden geleegd. Dan kan uitgewerkt worden in een ' afvalbakkenplan':

    Transport van afval: voor het transport van afval is een afvalstroomnummer verplicht. Hiervoor moeten bedrijven beschikken over de juiste papieren. Dit wordt beheer door de Stichting Vervoeradres (SVA). De vereisten rondom het mogen transporteren van afvalstoffen zijn beschreven in het rapport 'Transport van afval' uit 2013 van SVA. Deze brochure van de SVA uit 2013 geeft de regels rond de VIHB.

    Milieustraat: de gemeente is verplicht om het afval van burgers te accepteren. Behalve het normale huisvuil, hebben burgers ook grof vuil, grond, et cetera. Daartoe heeft elke gemeente (of een samenwerkingsverband van gemeenten) een milieustraat. Hier kan men afvalstoffen afgeven die niet kunnen worden ingezameld met de reguliere inzameling. De milieustraat is een bedrijf dat moet voldoen aan alle eisen voor het inzamelen van afval. Een milieustraat moet een vergunning hebben volgens de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht. Dat betekent eisen aan onder andere:

    • Hinder zoals stof, geluid en stankoverlast
    • Bescherming van het milieu door middel van bodembeschermende voorzieningen, afscheiders in het riool, opslagvoorzieningen
    • Maatregelen voor de arbeidsomstandigheden van de werknemers
    • Veiligheid inzake opslag, verkeer op het terrein, brandveiligheid
    • Opleidingen van medewerkers
    • Eisen aan het afval dat wordt aangeboden 

    Een milieustraat moet de gebruikelijke vergunningenprocedure doorlopen conform de Wabo. 

    Evenementen: hier raakt de inzamelplicht van gemeenten de plicht van bedrijven om afval in te zamelen en af te voeren. Iedereen kent de beelden van bijvoorbeeld wielercriteria of carnaval waarbij de straten na afloop vol afval liggen. Voor evenementen worden normaal gesproken vooraf afspraken gemaakt tussen de gemeente en de organisator over hoe om te gaan met het afval. Die afspraken betreffen bijvoorbeeld: 

    • Wijze van inzameling tijdens het evenement
    • Opruimwerkzaamheden na het evenement
    • Kosten en de verrekening daarvan.

    Voor meer informatie over evenementen: zie stuntshows.

    http://www.youtube.com/watch?v=lc0hnGudrzA

    http://www.youtube.com/watch?v=RqWe10uWtvo

    Veiligheid: afval op straat is onveilig voor voetgangers en voor overig verkeer. Verder vergroot afval op straat het gevoel van verloedering. Zie ook ' sociaal' .

    http://www.youtube.com/watch?v=NJB0DsubhGE

    Wijze van inzamelen

    Afval inzamelen is een activiteit die in het verleden door de gemeente zelf werd gedaan. In toenemende mate worden deze werkzaamheden door de gemeente uitbesteed aan gespecialiseerde bedrijven. Dat zijn ook vaak bedrijven die zijn ontstaan door regionale samenwerking van overheden. De gemeente wordt dan regisseur in plaats van uitvoerder. Ook een combinatie van beide methoden komt voor. 

    Inzameling zelf gebeurt met:

    • Ondergrondse containers
    • Verzamelcontainers (bijvoorbeeld in flats)
    • Mini-containers (de groene, grijze en  blauwe containers)
    • Inzameling van papier door gemeenten: zie de volgende instructievideo voor inzamelaars

    http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=QVpYxqyy5ww#t=346

    De inzameling kan alleen effectief zijn als er goede gegevens over een langere periode. enkele voorbeelden van het structureel verzamelen van gegevens staan hieronder:

    Behalve informatie in deze rapporten, is ook op de website van het CBS veel informatie te vinden over afval. Zowel over afval van huishoudens als over afval van bedrijven (zelfs ter bedrijfstak). Het juist aanbieden van afval is belangrijk voor duurzaamheid en voor de kosten.

    http://www.youtube.com/watch?v=f4T0HzK_yEU

    In het geval van export van afval, is de 'Handleiding EVOA handhaving' (Ministerie van VROM, 2009) een nuttig document bij handhaving. Dit is echter geen taak voor de lokale overheid.

    Duurzaamheid

    Afvalinzameling heeft alles te maken met duurzaamheid. Hergebruik van afval heeft twee voordelen:

    • Vermindert de noodzaak tot het gebruiken van nieuwe grondstoffen
    • Voorkomt dat afvalstoffen op een stortplaats terecht komen.

    Door afval in te zamelen wordt ook voorkomen dat afval op plaatsen komt, waar men het niet wil hebben. Afval op straat leidt tot onveiligheid (struikelen, et cetera). Ook trekt afval dan ongedierte zoals ratten en meeuwen aan. Bewustwording is belangrijk. Het volgende filmpje laat dat zien:

    http://www.youtube.com/watch?v=CUNv67RU0A8

    De praktijk leert dat als er ergens afval ligt, er makkelijker afval bij wordt gegooid. Dat leidt tot een letterlijk rommelig beeld (zie ook beeldkwaliteit). Zoiets geeft een gevoel van onveiligheid. De burgers worden dan ook minder betrokken bij hun omgeving. Dat leidt vervolgens tot een verlaagd gevoel van sociale veiligheid, minder participatie. 

    In de Wet milieubeheer wordt onderscheid gemaakt in ' gewoon'  afval en gevaarlijk afval. Gevaarlijk afval werd in het verleden aangeduid als ' chemisch afval'. Veel voorkomend gevaarlijk afval c.q. stoffen die gevaarlijk afval bevatten.

    • Algemeen: Restanten van bestrijdingsmiddelen, SON-lampen, TL buizen, zoutzuur, olie-, water- en slibmengsels
    • Garagebedrijven: Poetsdoeken, oliefilters, accu's, grit, smeervetten, remolie, afvalolie
    • Grafische bedrijven: Inkt, ontwikkelaar, fixeer, offsetplaten, poetsdoeken.
    • Schildersbedrijven: Lege blikken, verf, oplosmiddelen, kwastreinigers, afbijtmiddelen, verdunners, kitkokers.
    • Medische instellingen: Injectienaalden, medicijnen, ziekenhuisafval, ontwikkelaar, fixeer, thermometers.
    • Kantoren: Cartridges, diskettes, viltstiften, toner, batterijen, computers.
    • Industriële bedrijven: Oplosmiddelen, zuren, logen, boor/snijolie, spuitbussen, lijmafval, accu's, koelvloeistof, vetten.

    Effectieve inzameling is belangrijk voor een duurzame verwerking van de afvalstoffen. Een voorbeeld van een raportage daarover is het rapport uit 2012 'Op weg naar 65 procent hergebruik'  van Avalex (Avalex is een bedrijf dat is ontstaan door samenwerking van gemeenten). 

    Voor afval geldt dat vanuit het oogpunt van duurzaamheid, preventie van afval prioriteit 1 heeft. Vervolgens hergebruik en als laatste is storten aan de orde.

    De ladder van Lansink is in hoge mate bepalend (geweest) voor het Nederlandse beleid ten aanzien van de omgang met afvalstoffen.

    http://www.youtube.com/watch?v=vjemVyg8U-A

    http://www.youtube.com/watch?v=h0wpBKRaYK4

    http://www.youtube.com/watch?v=j3AYlwaHDJk

    Vanuit het oogpunt van duurzaamheid zijn en worden proeven gedaan met het gescheiden inzamelen van plastic afval. De meningen daarover lopen nogal uiteen.

    Afvalloos

    In de gemeente Cranendonck is door SRE Milieudienst een proef gestart of het technisch, organisatorisch en sociaal haalbaar is om afvalinzameling om te slaan naar een retoursysteem voor grondstoffen. 

    De gedachte achter de pilot is dat interventie moet plaatsvinden tijdens het afdankmoment van materialen. De huidige praktijk zonder interventie blijkt te leiden tot zeer wisselende resultaten voor afvalscheiding. Mensen dienen tijdens de afdankfase zo goed mogelijk in de gelegenheid te worden gesteld om ongewenste stoffen en voorwerpen op de juiste wijze tijdelijk op te slaan, voordat zij dit kunnen aanbieden aan de gemeente. Burgers worden daarmee gebruikers en weggooien wordt teruggeven...

    Het doel van de pilot Soerendonk Afvalloos was het bewijs leveren dat restafval kan worden voorkomen. Het rapport 'Soerendonk Afvalloos' (2011) laat het resultaat zien. Er werd 96% bespaard op restafval. Er is in 2013 onderzoek gedaan naar afvalinzamelsystemen. De resultaten daarvan staan in het rapport 'Verkenning inzamelsystemen en inzamelpilots' (SRE Milieudienst).

    http://www.youtube.com/watch?v=mrMls8ZdnKs

    Kosten

    De kosten voor het verwijderen van afvalstoffen bestaan over het algemeen uit:

    • Voorzienbaar: denk hierbij aan de reguliere kosten voor het ophalen van afval
    • Niet voorzienbaar: zwerfafval is in essentie niet voorzienbaar. 

    Andere manieren om kosten in te delen is aan de hand van de keten van afval:

    • Inzamelvoorzieningen
    • Inzamelen
    • Afvoeren/verwerken
    • Specifieke stromen:
      • Zwerfvuil
      • Kauwgom
      • Hondenpoep

    Voor de kosten van de inzameling heft de gemeente belasting: de afvalstoffenheffing. Een model voor de kostenonderbouwing van afvalinzameling is in 2010 door de VNG opgesteld. De kosten voor afvalinzameling kunnen aanzienlijk zijn. Daarom wordt er regelmatig onderzoek gedaan naar de efficientie van inzameling. Gemeenten kunnen de inzameling door een eigen dienst laten doen maar ook uitbesteden aan een marktpartij. Enkele onderzoeken naar kosten en efficientie staan hieronder:

    Het CBS heeft ook gegevens beschikbaar over de kosten van afvalinzameling. voor specifieke stromen zijn er ook onderzoeken gedaan naar de kosten:

    Participatie

    Afval heeft negatieve sociale aspecten als het niet goed en niet tijdig wordt ingezameld.

    • Verloedering
    • Hygiëne, ongedierte, meeuwen, ratten, honden
    • Sociale betrokkenheid: minimaal als er afval ligt
    • Afval trekt afval aan

    Daarentegen kan het inzamelen van afval ook heel positief zijn. Er zijn veel projecten waarbij burgers samen zwerfafval in hun omgeving inzamelen. Dan worden Burgers actief betrokken bij het afval inzamelen. Een goed voorbeeld is het 'Oud Amsterdamsch plastiek visschen'.

    https://www.youtube.com/watch?v=bsnZ46IZtRw

    Er zijn vele voorbeelden van participatie waarbij burgers tijdens met een leuke activiteit afval willen inzamelen. Zo dragen ze bij aan het beheer van de openbare ruimte:

    http://www.youtube.com/watch?v=iYKj6RGd5oA

    http://www.youtube.com/watch?v=EzTHxilVpuc

    Ook bekend is het inzamelen van oud papier door de voetbalclub (of een andere vereniging). Een gezellige activiteit die bijdraagt aan het milieu, de vereniging en de sociale samenhang. In het volgende Yotube-filmpje is te zien hoe makkelijk langs zwerfafval wordt gelopen.

    http://www.youtube.com/watch?v=drc2sv-eqMQ

    Dat filmpje laat zo zien dat gedrag, cultuur, heel belangrijk is bij het ontstaan en het tegengaan van zwerfafval. Hier is onderzoek naar gedaan. Enkele rapporten daarover staan hieronder:

    Het volgende filmpje laat zien dat belonen bijdraagt aan een verhoogde motivatie en dus meer participatie.

    http://www.youtube.com/watch?v=IMwf9ygXclc

    http://www.youtube.com/watch?v=h4raryY_dVM

    http://www.youtube.com/watch?v=tpwykbGOuIM

    Bij de proef te Ryck in Pijnacker-Nootdorp hoort het rapport 'Op weg naar 65% hergebruik' van Avalex uit 2012. De stichting 'Afval loont'  probeert met zulke initiatieven het gedrag van burgers te veranderen.

    https://www.youtube.com/watch?v=g0f0Z9CRgCM

    Beeldkwaliteit

    Beeldkwaliteit is een goede methode om geobjectiveerd vast te stellen of er ergens te veel afval aanwezig. is. Door middel van maatlatten kan met foto's bepaald worden of de feitelijk situatie voldoet aan de vooraf afgesproken doelstellingen. Een voorbeeld staat hieronder uit het 'Kwaliteitshandboek onderhoud openbare ruimte gemeente Steenwijkerland' (2011).

    Figuur: Beeldkwaliteit en afvalbakken. Bron: Steenwijkerland

    De methode van beeldkwaliteit maakt het zeer goed mogelijk om burgers te betrekken bij het vaststellen van de kwaliteit en de openbare ruimte. Dat wordt bij beeldkwaliteit 'burgerschouw' genoemd. 

    Afval van vuurwerk

    Na het afschieten van vuurwerk blijft er vaak afval achter. Een deel daarvan wordt opgeruimd door de beheerder, een deel belandt in de tuinen van de buren (die mogen het dus zelf opruimen) en een deel ligt op straat. Door Nederland Schoon is de actie 'Nieuwjaarsvegen'  gestart. Daarbij ruimt iedereen zelf voor zijn eigen stoepje het eigen afval op. 

    Foto: Nieuwjaarsvegen. Foto door Lex Stax

    Da's een gezellig en positieve manier om het nieuwe jaar opgeruimd te beginnen.

    Links

    www.crow.nl

    www.gemeenteschoon.nl

    www.ikprikmee.nl

    www.kenniswijzerzwerfafval.nl

    www.nederlandschoon.nl

    www.nedvang.nl

    www.rli.nl

    www.svzo.nl

    www.wecycle.nl

    Gerelateerde onderwerpen

    Monitoring

    Milieuzone

    Stadslandbouw