Inhoudsopgave

    Waterberging

    Samengevat

    De Stichting RIONED heeft in het rapport 'Gemeentelijke aanpak wateroverlast' (2015) een inventarisatie gemaakt van de wateroverlast die gemeenten hebben als gevolg van zware buien. Het rapport is gebaseerd op een kwantitatief onderzoek bij bijna alle gemeenten. In 2014 had 1 op de 3.000 inwoners te maken met wateroverlast. 

    Het regent regelmatig in Nederland en al dat water moet weer gecontroleerd weggevoerd worden om er voor te zorgen dat wij droge voeten houden. Deze opgave speelt ook in de openbare ruimte. In het verleden werd het regenwater veelal zo snel mogelijk afgevoerd via riolering of naar oppervlaktewater. Daarbij werd schoon water (regenwater) gemengd met vies water. Tegenwoordig wordt vanuit het waterbeheer uitgegaan van de volgorde

    • vasthouden,
    • bergen en
    • (gecontroleerd) afvoeren. 

    Bron: Rijksoverheid

    De opgave voor waterberging in de openbare ruimte is belangrijk voor onze aanpassing aan het veranderende klimaat. Veranderend klimaat zorgt voor meer extremen in het weer. Daardoor kunnen er ook steviger buien vallen die goed afgevoerd moeten worden, zonder overlast te veroorzaken. Dat noemen we klimaatadaptatie. De volgende film van augustus 2010 laat zien wat de gevolgen zijn van een hevige regenbui in Enschede. Kinderen zijn er wél blij mee.

    https://www.youtube.com/watch?v=oiZKoE0SeOY

    Met een goede waterberging zorgen we voor een adequate opvang van regenwater bij (hevige)buien, het vasthouden van water om ook periodes van droogte op te vangen en voor een gecontroleerde afvoer om droge voeten te houden. 

    Als er veel neerslag valt, is het niet altijd mogelijk om het water op te vangen en vast te houden, zeker in stedelijk gebied. Het volgende filmpje laat zien tot wat voor wateroverlast dit kan leiden.

    http://www.youtube.com/watch?v=V829ssYzcQI

    Er moeten dus actief maatregelen genomen worden om water op te vangen, vast te houden en af te voeren. Veel van deze maatregelen worden genomen in de openbare ruimte.

    Eén van de meest omvangrijke projecten is 'Nijmegen omarmt de Waal' in de gemeente Nijmegen. Hier wordt het aanleggen van een extra afvoer van de waal, gecombineerd met ruimtelijke ontwikkeling. In totaal vindt een grondverzet plaats van 5 miljoen m3. Het filmpje laat de verschillende onderdelen van het project zien.

    http://www.youtube.com/watch?v=ALslhy6YAz0

    Wetgeving

    De wetgeving voor waterberging heeft drie aangrijpingspunten:

    Daarnaast zijn er landelijk afspraken gemaakt over samenwerking op het gebied van water in het Bestuursakkoord Water. In het akkoord is vastgelegd hoe de overheden gezamenlijk het gemeenschappelijk waterbeleid op orde kunnen brengen en houden, op het gebied van veiligheid tegen overstromingen, goede kwaliteit van water en voldoende zoet water. 

    http://www.youtube.com/watch?v=H8FC-GwQodE

    De Waterwet regelt het beheer van oppervlakte- en grondwater en is opgesteld voor een verbetering van samenhang tussen het waterbeleid en ruimtelijke ordening. In de toekomst, mogelijk in 2018, wordt de Waterwet opgenomen in de nieuwe nog vast te stellen Omgevingswet. In het Waterbesluit is de verdringingsreeks, de landelijke rangorde bij watertekorten, vastgelegd. Op basis van de Waterwet kan het nodig zijn dat een watervergunning aangevraagd wordt bijvoorbeeld voor het dempen van oppervlaktewater of het aanleggen van waterberging. Een watervergunning wordt aangevraagd via het omgevingsloket. 

    Het Nationaal Waterplan 2009-2015 is een structuurvisie op basis van de Waterwet en Wet ruimtelijke ordening. In deze structuurvisie is het Nederlandse beleid voor waterbeheer voor de komende jaren opgenomen. In deze structuurvisie is ook benoemd dat er gestreefd wordt naar een toename van water en groen in de stad om stedelijk gebied leefbaarder en aantrekkelijker te maken en om een bijdrage te leveren aan een klimaatbestendige inrichting van Nederland. 

    http://www.youtube.com/watch?v=nUyl20kGQIE

    Bij ruimtelijke ingrepen, bijvoorbeeld in de openbare ruimte, moet een watertoets gedaan worden. Het doel van de watertoets is het waarborgen dat de waterbelangen meegenomen worden in ruimtelijke plannen en besluiten. Ruimtelijke ingrepen mogen dus geen negatieve effecten hebben zoals wateroverlast, achteruitgaande waterkwaliteit of verdroging. Het proces van de watertoets is opgenomen in een Handreiking Watertoets door de Werkgroep Water (2009) van de Helpdesk Water. De watertoets is verankerd in de Wet ruimtelijke ordening en de uitvoering opgenomen in artikel 3.1.6 van het Besluit ruimtelijke ordening. De Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken regelt de afvoer van regenwater en grondwater in stedelijk gebied en de taken van de gemeente hierbij. Hierin zijn de zaken rond rioolbelasting en teken rond afvloeiend regen en grondwater geregeld. 

    De volgende film laat het dilemma zien bij het plannen van waterberging, in dit geval in België.

    http://www.youtube.com/watch?v=ppT5R46ytrY

    Op basis van de Waterwet en de Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken heeft de gemeente zorgplichten voor hemelwater, grondwater en stedelijk afvalwater. Alle kosten die de gemeente maakt om te kunnen voldoen aan de drie zorgplichten mogen betaald worden vanuit een rioolheffing. Dit is een gemeentelijke heffing die de gemeente aan zijn inwoners kan opleggen. Dit is geregeld in de artikel 228a van de Gemeentewet. Artikel 229b van de Gemeentewet regelt dat de heffing niet hoger mag zijn dan de begrote lasten. 

    Grondverzet

    Om een waterberging te realiseren, is veelal grondverzet noodzakelijk. Veel grondverzet. Hiervoor gelden zowel de Wet bodembescherming als het Besluit bodemkwaliteit. In het onderwerp grondverzet is dit verder uitgewerkt.

    Beleid

    Elke overheid (Rijksoverheid, provincie, gemeente en waterschap) moet zich aan de drietrapsstrategie (1: vasthouden 2: bergen 3: afvoeren) houden. Uitgangspunt is dat de overheden eventuele wateroverlast niet op anderen mogen afschuiven, maar zelf maatregelen moeten nemen. 

    Het water kan tijdelijk opgevangen worden in zogeheten retentiegebieden. Deze gebieden zijn speciaal ingericht voor het opvangen van water bij hoge waterstanden en hebben een omvang van 1 tot wel 50 hectare. Als het waterpeil daalt, komt het gebied weer droog te staan. Het bergen van water in retentiegebieden voorkomt dat er wateroverlast ontstaat in (bebouwde) gebieden die verder stroomafwaarts liggen.

    https://www.youtube.com/watch?v=il9OEvoaz2w

    Pas als vasthouden of bergen niet helpt, is afvoeren van water een oplossing. In dit soort noodgevallen moeten er gebieden zijn waar het water gecontroleerd naar toe kan. Een voorbeeld van zo’n gebied is een boezem: een waterplas om polderwater in te lozen. Als ook de boezem het water niet meer kan bergen, moet het water in de polder worden opgevangen. Hierdoor kan in de polder wateroverlast ontstaan.

    Het landelijke beleid staat in het Deltaprogramma. Elk jaar verschijnt daar een nieuw rapport van. In september 2014 verscheen 'Deltaprogramma 2015' (Ministerie IenM, 2014). 

    Gemeenten maken eigen beleid voor water en waterbeheer. Hier wordt een koppeling gemaakt tussen waterbeheer, beheer openbare ruimte en groen en duurzaamheid. Enkele voorbeelden zijn:

    Ook provincies en waterschappen maken waterplannen. Enkele voorbeelden:

    Al deze waterplannen lopen van 2010 tot 2015. Voor de periode daarna worden weer nieuwe plannen opgesteld. Het waterschap Vallei en Eem heeft een informatief boekje uitgebracht over 'Waterberging in de stad' (2004).

    Het Waterschap Aa en Maas heeft een stimuleringsregeling opgesteld. Het doel van de regeling is om derden op vrijwillige basis aan te zetten om hemelwate ren afvalwater te scheiden c.q. het beust omgaan met hemelwater te bevorderen. Het beleid staat in de 'Beleidsnota Hemelwater' (2011). 

    Rioleringsplan

    De riolering speelt een belangrijke rol in de drietrapsstrategie opvangen-vasthouden- afvoeren. De gemeente legt de zaken rondom riolering en waterafvoer vast in een gemeentelijk rioleringsplan (GRP). Sinds de invoering van de Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken zijn het grondwater en hemelwater ook onderdeel van het rioleringsplan en wordt dit wel een Verbreed GRP genoemd. Voorbeelden van verbrede gemeentelijke rioleringsplannen zijn:

    https://www.youtube.com/watch?v=leiagP5FcRA

    LIOR

    Een beheerder kan eisen over het waterbeheer opnemen in de LIOR. Zo kan voor het ontwerp eisen gesteld worden ten aanzien van oppervlaktewater, hemel- en grondwater. Enkele voorbeelden:

    De gemeente Oosterhout heeft in deel 1, van de LIOR, de initiatieffase, de beleidsmatige aspecten van water opgenomen. In deel 2 zijn de ontwerpeisen opgenomen waarbij ook aan de maatregelen op het gebied van water in het openbaar gebied voorwaarden zijn gesteld. 

    https://www.youtube.com/watch?v=YEeSENl7T2g

    Het onderzoeksrapport 'Veilige en goed ingepaste waterkeringen in Rotterdam' (Kennis voor Klimaat, 2010) bevat de resultaten van de mogelijkheden om in een sterk verstedelijkt gebied, waterkeringen te realiseren. Het rapport bevat ook (aanzetten voor) ontwerprichtlijnen.

    Technieken voor waterberging

    Om water tijdelijk te kunnen bergen zijn er diverse technieken beschikbaar. Ze komen uiteraard allemaal neer op: opvangen, vasthouden en gecontroleerd weer afvoeren. 

    In het heuvelachtige Zuid-Limburg, zijn retentiebekkens een normaal verschijnsel. Ze worden al decennia aangelegd. Ze voorkomen afvoer via het maaiveld waardoor erosie kan optreden.

    https://www.youtube.com/watch?v=vmK9HAvF3wM

    In het vlakkere deel van Nederland, zijn de opvangtechnieken anders. Voorbeelden van technieken zijn:

    • Opvangvijvers zoals de aanleg van een regenwater opvangvijver in Oudenbosch, gemeente Halderberge of het tijdelijk waterbassin in de Noorder Legmeerpolder.

    https://www.youtube.com/watch?v=AeM84TiddiI

    https://www.youtube.com/watch?v=QarZ9tngScs

    https://www.youtube.com/watch?v=I-CrwcXPIKc

    • Opvang in openbaar gebied zoals op straat, in een sportpark of op een plein

    https://www.youtube.com/watch?v=BCkXsVGkVBU

    • Ondergrondse infiltratiekratten en wadi’s zoals in de wijk Leidsche Rijn te Utrecht

    https://www.youtube.com/watch?v=o6bOlzssR30

    • Overloopgebied zoals de Woudsepolder en het Peizermade 

    https://www.youtube.com/watch?v=Nze70tK1h0c

    • Passende riolering zoals in Groningen

    https://www.youtube.com/watch?v=VkJ1nqH0Vkg

    • Parkeergarage of -terrein met daaronder een waterberging

    Aanleggen van een parkeerterrein met daaronder een waterberging. Foto door Waterblock

    http://www.youtube.com/watch?v=5IGAORAFgeg

    Natuurvriendelijke oevers

    Waterberging is onlosmakelijk verbonden met wateraan- en afvoer. Als dit via rivieren, kanalen en sloten gaat, dan zijn er per definitie oevers. Dit biedt de mogelijkheid om oevers zo natuurvriendelijk mogelijk te maken. Het handboek van STOWA 'Handreiking natuurvriendelijke oevers' (2011) biedt hiervoor handvatten.

    Beheer

    In het Bestuursakkoord Water hebben onder andere gemeenten en waterschappen hebben afgesproken om het waterbeheer en het rioleringsbeheer beter op elkaar af te stemmen. Dit maakt het mogelijk overtollig water beter af te voeren. Zo kan de overheid de kosten voor waterbeheer zo laag mogelijk houden.

    Voordat waterberging gerealiseerd wordt is de eerste stap om de aard en omvang van de benodigde waterberging te onderzoeken. Daarvoor is informatie nodig over de huidige waterhuishouding in het gebied en de verwachte neerslag bij extreme buien. Het KNMI heeft hiervan data en geeft klimaatadvies. Op basis hiervan kan berekend worden hoeveel waterberging gewenst is. Het Dutch Green Building Counsel heeft ook criteria opgesteld voor een robuuste en duurzame waterberging in het kader van klimaatadaptatie.

    De bodem

    Het opvangen, vasthouden en afvoeren van water in de openbare ruimte kan in de openbare ruimte gerealiseerd worden via de aanleg van waterpartijen, infiltratie in de bodem of met kunstwerken. Veel van deze ingrepen spelen zich af in de bodem. Daarom is het van belang om vooraf de toestand van de bodem in beeld te brengen. Zo is het belangrijk om te kijken naar bodemopbouw en geohydrologie, waterbergend vermogen en doorlatendheid en ook de hoogteligging. Daarnaast zijn ook aspecten als archeologie en bodemverontreiniging van belang.

    Aanbesteden en uitvoeren

    Een waterberging aanbesteden is eigenlijk niet anders dan welk werk dan ook dat wordt aanbesteed. Zie hiervoor het onderwerp ‘Aanbesteden’.

    Voor uitvoeren geldt hetzelfde: het is werk dat elke beheerder zal herkennen. Bij het aanleggen van wadi’s of het plaatsen van infiltratiekratten, is ervaring noodzakelijk om dat goed te doen. Door middel van het vragen van goede referenties in de fase van aanbesteden, kan hieraan invulling worden gegeven. 

    Het grootste project in uitvoering qua onder andere grondverzet is 'Ruimte voor de Waal' in Nijmegen. De ontwikkeling van het project is hier in drie filmpjes te zien:

    https://www.youtube.com/watch?v=CmzK5b6Dpek

    https://www.youtube.com/watch?v=FJ-AAYk731g

    https://www.youtube.com/watch?v=fYV0_01kOJs

    De filmpjes laten zien wat er bij dit project komt kijken. Dat is veel grondverzet, veel civiel werk en natuurlijk omgevingsmanagement.

    Beheer en monitoring

    De voorzieningen voor waterberging zijn niet zo vaak volledig in gebruik. Dat kan ertoe leiden dat ze aan de aandacht ontsnappen. Te denken valt aan afvoerleidingen of infiltratiekoffers die verstopt raken. Dan verliest de berging de effectiviteit. Door de waterberging op te nemen in het reguliere beheerplan, is dit opgelost. De beheermaatregelen voor de waterberging kunnen gebaseerd worden op de adviezen van de leverancier c.q. aannemer. 

    Voor infiltratiekratten kan gelden dat ze beschadigd kunnen raken. Hier moet op toe worden gezien. Een te grote belasting, kan de constructie beschadigen. Ook zaken zoals wortelgroei zijn schadelijk.

    Groen parkeren

    Fietsen en auto's moeten ergens staan. Een fietsenstalling is een logische oplossen om fietsen geordend, veilig en droog te parkeren. Datzelfde geldt voor een parkeergarage voor auto's. Het dak kan een extra functie krijgen als groen dak. Dat draagt bij aan waterberging en klimaatadaptatie. En het groene dak ziet er ook nog eens mooier uit. Op de volgende foto staat een voorbeeld. Hierbij heeft de fietsenstalling een groen dak en een bank.

    Groen dak op een fietsenstalling. Bron: Binder

    Duurzaamheid

    Een van de grootste uitdagingen op het gebied van duurzaamheid is de klimaatverandering. Deze klimaatverandering heeft wereldwijd grote invloed op onze maatschappij en ons dagelijks leven. In Nederland uit de klimaatverandering zich onder andere in extreme regenval, hitte en langere periodes van droogte. Dit vraagt om klimaatadaptatie.

    Water opvangen en bergen in het stedelijk gebied is een belangrijke maatregel in het aanpassen aan klimaatverandering. Het opvangen en bergen van water zorgt voor mogelijkheden om extreme regenval op te vangen en het beschikbaar hebben van water bij periodes van droogte. Daarnaast heeft de aanwezigheid van water en groen ook een dempende werking op de omgevingstemperatuur. Dit is belangrijk voor de leefbaarheid in bebouwd gebied zoals steden. Deze film illustreert wat dit in de praktijk betekent.

    http://www.youtube.com/watch?v=t9Ph-MKZ3q4

    Ook in het kader van het Deltaprogramma is aandacht gevraagd voor maatregelen in stedelijk gebied en openbare ruimte door het 'Manifest Klimaatbestendige Stad' uit 2013. Hierin is een dringende oproep gedaan aan alle partijen om maatregelen te nemen voor klimaatadaptatie.

    Bij het opvangen en bergen van water speelt de bodem een belangrijke rol. De publicatie 'Klimaatverandering in het stedelijk gebied, groen en waterberging in relatie tot de bodem'  van het RIVM uit 2011 laat het belang zien van bodem bij waterberging. Een afgedekte of verdichte bodem kan geen water opvangen en bergen. Het water moet meteen afgevoerd worden. Vanuit dit oogpunt is het belangrijk om te zorgen voor voldoende onafgedekte bodem of gebruik te maken van waterdoorlatende materialen. Vanuit duurzaamheid heeft een onafgedekte bodem de voorkeur omdat dit beter is voor de kringlopen van voedingsstoffen en voor de biodiversiteit. 

    Maatregelen voor waterberging laten zich goed combineren met het inrichten van groen, recreatie en speelplaatsen. Op deze manier voegen waterpartijen en waterbergingsmaatregelen kwaliteit toe aan openbare ruimte en kunnen ze ook een bijdrage leveren aan biodiversiteit. 

    Een mooi voorbeeld hiervan is het Benthemplein te Rotterdam. Hiervan is ook de volgende film gemaakt.

    https://www.youtube.com/watch?v=5bkXGAAF0ms

    Ook de gemeente Maastricht is actief bezig en zoekt naar de maatregelen die ook zorgen voor het optimaliseren van kwaliteit.

    http://www.youtube.com/watch?v=rXLTpU9VIgw

    Natuurvriendelijke oevers

    Waterberging is onlosmakelijk verbonden met wateraan- en afvoer. Als dit via rivieren, kanalen en sloten gaat, dan zijn er per definitie oevers. Dit biedt de mogelijkheid om oevers zo natuurvriendelijk mogelijk te maken. Het handboek van STOWA 'Handreiking natuurvriendelijke oevers' (2011) biedt hiervoor handvatten.

    Door oevers natuurvriendelijk te maken, wordt ook op dit vlak aan duurzaamheid gewerkt.

    Kosten

    De gevolgen van klimaatverandering kunnen grote schade aanbrengen en overlast veroorzaken. Zo werd in juli 2011 Kopenhagen getroffen door een extreme regenbui die voor ruim 1 miljard euro schade heeft aangericht.

    https://www.youtube.com/watch?v=bVNMuFTfpUE

    Maar ook in Nederland hebben wij regelmatig wateroverlast na grote regenbuien.

    http://www.youtube.com/watch?v=eqFBfpPdL6k

    https://www.youtube.com/watch?v=2CmF03PWsTQ

    Kosten voor aanleg en beheer

    De aanleg en realisatie van maatregelen om waterberging te realiseren brengt kosten met zich mee en die komen direct voor rekening van de initiatiefnemer. Dit zijn reguliere kosten zoals:

    • Kosten voor onderzoek en voorbereiding
    • Kosten voor overleg met de belanghebbenden
    • Eventuele kosten voor aankoop van terrein voor de waterberging
    • Kosten voor aanleg
    • Kosten voor beheer

    De financiering van waterberging zullen zijn opgenomen in het gemeentelijke Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan. Alle kosten die de gemeente maakt om te kunnen voldoen aan de drie zorgplichten mogen betaald worden vanuit een rioolheffing. Dit is een gemeentelijke heffing die de gemeente aan zijn inwoners kan opleggen. Artikel 228a van de Gemeentewet regelt dit. Artikel 229b van de Gemeentewet regelt dat de heffing niet hoger mag zijn dan de begrote lasten.

    In een aparte gemeentelijke belastingverordening wordt vastgesteld wanneer iemand rioolheffing moet betalen, op welke wijze de rioolheffing wordt geïnd en hoe hoog deze rioolheffing is. Elke gemeente is vrij om dit naar eigen inzicht in te vullen. Met die voorwaarde dat er niet meer geld binnen mag komen dan nodig is voor de uitvoering van de zorgplichten. Daar komt bij dat de inkomsten vanuit de rioolheffing in principe niet voor andere dingen mag worden gebruikt.

    Het rioleringsbeheer kost gemeenten jaarlijks zo'n 1,2 miljard euro. Dat geld komt meestal uit de rioolheffing (vroeger: rioolrecht). Een gemeente kan ook kiezen om rioolbeheer (deels) vanuit de algemene middelen te betalen, al doen steeds minder gemeenten dat. Een gezin betaalt gemiddeld € 172 per jaar aan rioolheffing (2011). De verwachting is dat dit bedrag de komende jaren zal blijven stijgen als gevolg van veroudering van de riolering, klimaatverandering en strengere milieueisen.

    Opbrengsten

    De belangrijkste opbrengst is de vermindering van het risico op wateroverlast voor bewoners en bedrijven. Deze opbrengst is alleen in te schatten. Pas achteraf, na de extreme regenbui, kan bepaald worden wat de schade geweest zou zijn zonder waterberging. De maatregelen kunnen ook concretere opbrengsten hebben maar die komen niet altijd weer terug bij de initiatiefnemer. Waterbergingsmaatregelen kunnen een bijdrage leveren aan de kwaliteit van de openbare ruimte. Deze kwaliteitsverbetering levert een waardevermeerdering van woningen en gebouwen in het gebied. Daarnaast kunnen de maatregelen een positief effect hebben op groen en biodiversiteit. Deze opbrengsten zijn minder concreet in cijfers aan te geven maar voor de samenleving van belang. Voorbeelden van hoe baten inzichtelijk kunnen worden gemaakt zijn:

    • Gebruik van de tool TEEB Stad

    http://www.youtube.com/watch?v=djq5N8zLtlA

    Naast de directe kosten en baten zijn er ook de afgewende kosten van wateroverlast en schade door droogte. Deltares heeft hiernaar onderzoek gedaan en de resultaten hiervan zijn opgenomen in het rapport 'Schades door watertekorten en –overschotten in stedelijk gebied' (2012). 

    Door projecten te combineren, kunnen kosten over meer kostendragers verdeeld worden zoals in het gebied de Eelder- en Peizermaden waar waterbering gecombineerd is met natuurontwikkeling. Een ander voorbeeld is het groene dak van het stadhuis in Arnhem waar waterberging is gecombineerd met energiemaatregelen. 

    https://www.youtube.com/watch?v=f0TFkJPYxUo

    Participatie

    Wateroverlast en extreme droogte zijn niet alleen zaak van de overheid maar ook van burgers en bedrijven. Ook zij ondervinden schade en hinder bij wateroverlast, zoals ondergelopen kelders, of droogte, zoals aantasting van fundering.

    http://www.youtube.com/watch?v=yauN7h0owBo

    Maar ook water in de openbare ruimte, zoals in dit voorbeeld van het Vondelpark, kan overlast geven.

    https://www.youtube.com/watch?v=sGkdqq0-TOY

    Waterschade door storm en regenbuien is vaak wel verzekerd maar waterschade door natuurrampen zoals dijkdoorbraken niet. Vanuit de Wet verankering en bekostiging gemeentelijke watertaken hebben ook burgers en bedrijven een verantwoordelijkheid voor de goede afvoer van hemelwater en overtollig grondwater op hun perceel. De overheid, burgers en bedrijven hebben dus allemaal een rol bij waterberging. Overleg en afstemming hierover zijn noodzakelijk.

    (Burger)participatie bij waterberging en waterbeleid vindt op dit moment vooral plaats bij ruimtelijke plannen en beleid bijvoorbeeld door inspraak of consultatie. De overheid probeert burgers en bedrijven bij haar waterbeleid en klimaatadaptatie en de uitvoering hiervan te betrekken door ze te stimuleren om actief maatregelen te nemen tegen wateroverlast. Voorbeelden hiervan zijn:

    • Subsidie voor het afkoppelen van regenwater zoals de gemeenten Utrechtse Heuvelrug en Smallingerland. Bijvoorbeeld voor het leiden van water uit de regenpijp naar de tuin. Het regenwater stroomt hierdoor niet in het riool. Dit betekent minder druk op zowel de riolering als de rioolwaterzuiveringsinstallaties
    • Het stimuleren van het tegengaan van verstening van tuinen zoals de het boekje 'Groen in en om uw tuin' (2013) van de gemeente Borsele
    • Een gecombineerde maatregel van water- en energiemaatregelen is de aanleg van groene daken

    https://www.youtube.com/watch?v=Dbyv8iHxKrc

    • Tips en informatie over afkoppelen van regenwater zoals in de folder 'Regenwater afkoppelen? Zo doet u dat!' (2007) van de gemeente Ede
    • Ook de gemeente Dordrecht geeft actief informatie over burgers over waterberging op eigen perceel door de aanleg van watertuinen met het boekje 'Watertuinen in Dordrecht' (2006)

    Een watertuin vangt het regenwater van uw dak en terras op. Om het regenwater te kunnen verwerken, is opvangruimte voor water in uw tuin nodig. Tijdens een regenbui loopt deze ruimte vol. Zodra de neerslag voorbij is, loopt het opgevangen water langzaam weg. Bijvoorbeeld doordat het de grond in zakt. Zo heeft een watertuin zijn eigen mini-waterkringloop als onderdeel van de waterberging.

    Bron: www.riool.info

    Links

    www.crow.nl

    www.deltacommissaris.nl

    www.helpdeskwater.nl

    www.klimaatbestendigestad.nl

    www.platform31.nl

    www.ruimtevoordewaal.nl

    www.soilpedia.nl

     

    Gerelateerde onderwerpen

    Monitoring

    Milieuzone

    Stadslandbouw