Bedrijven InvesteringsZone

Op veel bedrijventerreinen en winkelgebieden willen ondernemers gezamenlijk investeren om de omgeving veiliger of aantrekkelijker te maken. Het ontbreekt echter vaak aan de benodigde financiering, een evenwichtige verdeling van de kosten en goede afspraken met de gemeente. Ook de onderlinge solidariteit tussen de bedrijven kan beperkt zijn (niet iedereen betaalt mee) waardoor er 'free riders'  ontstaan. 

Dat kan leiden tot onduidelijkheden, fricties en stagnatie. Oprichting van een Bedrijven Investeringszone (BIZ) kan dan een oplossing bieden. De video legt uit hoe het werkt.

https://www.youtube.com/watch?v=2XngDYnRSp4&feature=youtu

Een Bedrijven InvesteringsZone (BIZ) is een afgebakend gebied waar ondernemers en/of vastgoedeigenaren gezamenlijk investeren in de kwaliteit van hun bedrijfsomgeving. Daarbij kan met denken aan een bedrijventerrein, maar ook een winkelstraat of een winkelgebied. 

Als uniek instrument zorgt de BIZ ervoor dat de investeringen door álle belanghebbenden worden gedeeld. De BIZ verbetert zo de basis voor de samenwerking. Voorwaarde is wel dat een meerderheid van degenen in het gebied met de BIZ instemt. 

De gemeente Rotterdam heeft voor bedrijven de brochure 'Bedrijven Investeringszones (BIZ)' (2010) gemaakt. 

Rol van de gemeente

De gemeente faciliteert de BIZ-organisatie door de bijdrage aan de BIZ te innen en controleert de gang van zaken. Het is daarmee voor free riders onmogelijk gemaakt om níet mee te doen. Dit stelt natuurlijk eisen aan de voorbereiding van een BIZ en ook aan de organisatie zolang de BIZ actief is. 

Doel van de BIZ

Het doel van de BIZ is de concurrentiepositie te verbeteren en de omzet en/of waarde van het vastgoed omhoog te krijgen door gezamenlijk te investeren in de omgeving. 

De wet zegt 

“De BIZ-bijdrage is een belasting die strekt ter bestrijding van de kosten die verbonden zijn aan activiteiten die zijn gericht op het bevorderen van leefbaarheid, veiligheid, ruimtelijke kwaliteit of een ander mede publiek belang in de openbare ruimte van de bedrijveninvesteringszone.”

Daarmee is er een duidelijke rol voor samenwerking. Enerzijds tussen de bedrijven ín de BIZ. Anderzijds tussen de beheerder(s) van de openbare ruimte en belanghebbenden zoals bewoners. Door de opzet van de wet, is samenwerking absoluut noodzakelijk. 

Achtergrond Business Improvement District (BID)

Het idee komt oorspronkelijk uit Canada en de VS. Daar is het voordeel van een BID (Business Improvement District) al in de jaren zestig onderkend. Drie ontwikkelingen zorgden ervoor dat ondernemers de wens kregen om collectief te investeren in de bedrijfsomgeving, aanvullend op de activiteiten van de gemeente. 

Zo was er een uittocht van bewoners naar buitenwijken en daarmee samenhangende negatieve ontwikkeling van winkelcentra en kantoorlocaties in de centra van de steden
De onveiligheid in binnensteden nam toe
En de budgetten en daarmee de investeringskracht van de overheid liep terug. 

Ondernemers zagen de concurrentiepositie van de centrale stad verzwakken en door de teruglopende budgetten van de overheid nam de kwaliteit van de openbare ruimte af. Eind jaren zestig drongen enkele winkeliers in Toronto bij de gemeente aan hen te helpen een systeem op te zetten om de kosten voor investeringen in de openbare ruimte te delen. Zo ontstond het instrument  “van, vóór en door ondernemers”. Sinds het begin van deze eeuw heeft de BID ook in Engeland en Duitsland navolging gekregen. In Nederland is per 1 januari 2015 de BIZ wettelijk verankerd.

https://www.youtube.com/watch?v=K7QZEyNKjmg

Een BIZ kan samenhangen hebben met placemaking. 

Definitieve BIZ-wet per 1 januari 2015 in werking

Op 1 januari 2015 is de BIZ-wet in werking getreden. Tussen 2009 en 2012 is er met de Experimenten-wet ervaring opgedaan met het BIZ-instrument. De ontwikkeling van de BIZ-wet vond plaats op initiatief van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) samen met VNO NCW, MKB Nederland en de VNG. 

Als voorloper van de BIZ-wet, is er de ‘Experimentenwet  bedrijfsinvesteringszones’ geweest. Deze wet heeft laten zien dat een BIZ positief kan werken.  De minister heeft in 2012 de ‘Evaluatie Experimentenwet Bedrijven Investeringszones'  aan de Tweede kamer gestuurd. De brief is gebaseerd op ‘Evaluatie Experimentenwet Bedrijven Investeringszones (BIZ)’ (2012, Berenschot). De BIZ-wet is mede gebaseerd op deze evaluatie. 

Eisen aan de BIZ in de wet

In artikel 1 van de BIZ-wet is geregeld dat de gemeente de BIZ-bijdrage int en dat alle bedrijven (dus niet de woningen)  hier naar rato aan mee moeten betalen. Naar rato wil zeggen, volgens artikel 2, op grond van de Wet waardering onroerende zaken. Met andere woorden: op grond van de WOZ-waarde. Een alternatief voor het naar rato betalen, is dat alle bedrijven hetzelfde bedrag betalen. Dit kunnen de bedrijven samen afspreken. 

De BIZ-wet stelt verder dat een BIZ-bijdrage voor maximaal 5 jaar wordt ingesteld. Uiteraard is het mogelijk om daarna een nieuwe BIZ-bijdrage aan te vragen. 

De gemeente int de bijdrage van bedrijven aan de BIZ als belasting. Vervolgens keert de gemeente deze belasting voor vrijwel 100% uit aan de BIZ. De gemeente kan kosten voor de heffing inhouden. Amsterdam hanteert hiervoor 2,5%. De BIZ is een rechtspersoon: stichting of vereniging.

Omdat het hier een belasting betreft die door de gemeente wordt geïnd, zijn er hiervoor de gebruikelijke inspraakmogelijkheden en het politieke proces. De gemeenteraad moet er een besluit over nemen. 

Van de bedrijven in de BIZ moet ten minste 2/3 vóór de inwerking treding van de BIZ zijn. Daarbij moet de som van de WOZ-waarde van de bedrijven die tégen de BIZ zijn, lager zijn dan som van de WOZ-waarden van de bedrijven die vóór zijn. De gemeente Amsterdam heeft in 'Draagvlakeisen BIZ-bijdrage' het volgende overzicht opgenomen:

Organisatievorm

De BIZ-wet eist in artikel 7 dat de opbrengst van de belasting als subsidie wordt verstrekt aan een vereniging of stichting (een rechtspersoon dus). Die rechtspersoon moet dus hiertoe worden opgericht door de bedrijven van de BIZ. De wet eist verder dat deze rechtspersoon jaarlijks een algemene ledenvergadering houdt, begroting vaststelt en verantwoording over uitgaven aflegt.

Gemeentewet

De gemeente kan verordeningen, zoals bijvoorbeeld de Algemene Plaatselijke Verordening, vaststellen. Ze heeft hiertoe de bevoegdheid op grond van de Gemeentewet. Het maken van verordeningen is op grond van artikel 147 van de Gemeentewet een bevoegdheid van de gemeenteraad. In artikel 156 van de Gemeentewet is geregeld dat deze bevoegdheid (desgewenst deels) kan worden overgedragen aan het college van burgemeester en wethouders.

De bevoegdheden van de gemeenteraad, het college en de burgemeester zijn geregeld in de hoofdstukken IX, X en XI van de Gemeentewet.

Voor het opstellen van een verordening voor een BIZ, moet de gemeente bepalen hoe dat bij haar is geregeld qua bevoegdheden. De BIZ-wet is duidelijk over het punt dat een BIZ-verordening alleen door de gemeenteraad kan worden vastgesteld. Dientengevolge is het alleen mogelijk dat het college een dergelijke verordening opstelt en bekrachtigt, als dit als zodanig is geregeld door de gemeente zelf. 

Verordening

De gemeente stelt een verordening op om de belasting te kunnen innen en vervolgens als subsidie uit te keren. VNG heeft hiervoor een 'Modelverordening bedrijveninvesteringszones'  met 'Toelichting' (2014) gemaakt. De modelverordening is afgestemd op de BIZ-wet die op 1 januari 2015 van kracht is geworden. 

Hieronder staan voorbeelden van zulke gemeentelijke verordeningen. Let op: deze voorbeelden zijn gebaseerd op de Experimentenwet die per 1 januari 2015 is komen te vervallen. 

• Gemeente Haarlem:
  • 'Aanwijzing Bedrijven Investeringszone Waarderpolder en vaststelling verordening Bedrijven Investering Zone-bijdrage' (2012)
  • 'Aanwijzing Bedrijven Investeringszone Spoorzicht en vaststellen verordening' (2011)
• Gemeente Rotterdam: 'Verordening BI-zone Bedrijventerrein Schiebroek 2012' (2011)
• Gemeente Woerden: 'Verordening BI-zone bedrijventerrein Polanen Woerden' (2012).

Aansprakelijkheid

Voor de BIZ moet conform de BIZ-Wet een stichting of vereniging worden opgericht. Dit moet bij de notaris gebeuren. ook zal de stichting of organisatie bij de Kamer van Koophandel ingeschreven moeten zijn. De gemeente kan alleen met een rechtspersoon (stichting of vereniging) een uitvoeringsovereenkomst afsluiten. 

Als er een voor de BIZ een rechtspersoon wordt opgericht (een stichting of een vereniging) dan is deze partij privaat-rechtelijk aansprakelijk voor de activiteiten die worden ondernomen. 

De bestuurders van deze organisatie kunnen persoonlijk (privaat rechtelijk) aansprakelijk zijn in geval van schade, fraude of overtredingen of financiële tekorten.

BIZ opzetten

Het opzetten van een Bedrijven Investeringszone is enerzijds simpel: het doorlopen van zes stappen. Anderszijds kan het vrij complex zijn. Er moet namelijk aan een heel aantal voorwaarden worden voldaan om de BIZ in werking te stellen en de gebiedsgerichte belasting te heffen. De gemeente Amsterdam heeft daarvoor 'Stappen om tot een BIZ te komen' (2013) gemaakt. Doorlopen van alle stappen kost gemiddeld 30 weken. 

Stappenplan

De gemeente Amsterdam heeft ook bovenstaand schematisch stappenplan gemaakt. De stappen daarvan zijn hieronder beschreven. Tevens heeft de gemeente Amsterdam een aantal voorbeelddocumenten gemaakt. Die voorbeelddocumenten kunnen worden gebruikt bij het oprichten en laten 'draaien' van de BIZ. De voorbeelddocumenten zijn met links opgenomen in de volgende beschrijving van het stappenplan.

Daarbij is door PlacesTB een stap 0 toegevoegd. Stap 0 is cruciaal voor het verkrijgen van draagvlak. 

0. Verkenning, draagvlak en voorbereiding: een BIZ vereist samenwerking tussen de bedrijven. Een goede voorbereiding om alle neuzen de goede kant op te krijgen in een vroeg stadium is cruciaal. Anders kunnen bezwaren (te lastig, hebben we geen verstand van, geen tijd voor, levert niks op, hebben we al geprobeerd) het proces gaan domineren. In stap 0 worden kansen geïnventariseerd en de mogelijkheden op informele wijze inzichtelijk gemaakt. Daarmee zijn de vervolgstappen meer invulling en concretisering geworden. Door het aanstellen van één (externe) verantwoordelijke voor de zaken zoals aanvragen, rapportages et cetera, worden veel bezwaren die zich richten op 'het gedoe' veelal weggenomen. Eigenlijk lijkt dit veel op ‘omgevingsmanagement’. 
1. Verkenning: Nadat in stap 0 duidelijk is geworden dat een BIZ levensvatbaar is, kunnen de plannen concreet gemaakt worden. Concreet maken houdt in dit geval in:

• Maken van een plan inclusief begroting en eenduidige omgrenzing van de BIZ op kaart (zie ''Waarderpolder' en 'Spoorzicht'
• Opstellen van een offerte op basis van het plan. De offerte gaat naar de gemeente. De offerte beschrijft:
  • Welke categorieën eventueel uitzonderen?
  • Met of zonder de eigenaren van panden?
  • Opbouw en eventuele differentiatie in tarief
  • Uitwerking naar een begroting

2. Overleg: in deze stap vindt overleg plaats op basis van het plan met alle ondernemers. Zo wordt de belangstelling gepeild. Hiervoor zijn veelal goede vaardigheden nodig in communicatie en advisering. Zie ook ‘omgevingsmanagement’ en stap 0. Het plan wordt vervolgens besproken met de gemeente
3. Formaliseren organisatie: Nadat er voldoende belangstelling is, en de gemeente akkoord is met de BIZ, kan de organisatie formeel worden opgericht. Dat houdt in dat bij de notaris een stichting of vereniging wordt opgericht. Hiervoor moet de stichting of vereniging ook statuten hebben. De stichting of vereniging moet ook bij de Kamer van Koophandel worden ingeschreven. De organisatie moet, om de subsidie te kunnen ontvangen, ook een bankrekening hebben. Tenslotte, en wel zeer belangrijk!, wordt een Uitvoeringsovereenkomst afgesloten met de gemeente. 
4. Draagvlakmeting: de gemeente organiseert de draagvlakmeting onder bijdrageplichtigen in het BIZ-gebied waarbij voldaan moeten worden aan 50% opkomst en 2/3 vóór stemmen. De gemeente Amsterdam heeft hiervoor een 'Reglement' (2013) opgesteld. Zo'n reglement voorkomt discussies. Als de bijdrage gekoppeld is aan de WOZ-waarde dan moeten de vóór stemmers ook nog minstens 50% van de vastgoedwaarde vertegenwoordigen. Zie ook 'Draagvlakeisen BIZ-bijdrage'. Als eigenaren en gebruikers allebei mee doen dan stemmen ze afzonderlijk en is bij elk van de 2 groepen een meerderheid van 50% vereist
5. Heffing en subsidie: in deze stap vindt de inning van de belasting plaats. Hiervoor wordt geïnd op grond van:
   • WOZ-waarde (ingedeeld in klassen, zie figuur hieronder)
   • Vast bedrag

Welke grondslag wordt gehanteerd wordt door de bedrijven van de BIZ zelf bepaald. 

6. Verantwoording en aanvraag volgende jaren: Jaarlijks legt de stichting/vereniging verantwoording af voor de ontvangen subsidie. Hiervoor wordt een verslag gemaakt c.q. een verantwoordingsformulier ingevuld. De wijze van verantwoording wordt vooraf tussen de gemeente en de stichting/vereniging vastgelegd in de Uitvoeringsovereenkomst. Voor de subsidie wordt jaarlijks een 'Aanvraagformulier subsidie BIZ'  ingediend bij de gemeente.

Een BIZ wordt door de bedrijven uitgevoerd. Een BIZ kan zeer laagdrempelig zijn en zeer praktisch. Dat is overigens ook aan te bevelen. Zaken die goed in een BIZ passen zijn:

• Gezamenlijk duurzame kerstverlichting aanschaffen
• Gratis Wifi voor bezoekers van het winkelgebied
• Beter passend straatmeubilair

Aanvullende activiteiten Service Level Agreement

Wanneer de BIZ in werking treedt gaan alle bijdrageplichtige bedrijven in het gebied meebetalen aan de gezamenlijke activiteiten. Om er zeker van te zijn dat deze activiteiten aanvullend zijn op de activiteiten die de gemeente uitvoert en om te voorkomen dat hierin taken “stiekem” verschuiven, staat in de uitvoeringsovereenkomst een service-level-agreement. Liefst in de vorm van een of twee voorbeelden Daarin geeft de gemeente aan wat de eigen inspanningen voor "schoon en heel" zijn. De BIZ kan op basis hiervan investeren in extra activiteiten op gebied van bv veiligheid, schoonmaak e.d. Hiermee wordt de samenwerking tussen de BIZ en de gemeente als beheerder van de openbare ruimte, concreet gemaakt.

Aanpak free riders

De BIZ vormt een vooruitgang ten opzichte van de bestaande ondernemersvereniging of vereniging van eigenaren. Daarin bestaat vaak het probleem dat een deel van de ondernemers of eigenaren om welke reden ook niet meebetalen, maar wel meeprofiteren van de activiteiten, de zogenaamde free riders. In de BIZ betaalt iedereen mee. Door de opzet van de BIZ-wet zijn free riders uitgesloten.

Duurzaamheid is ook in winkelgebieden en bedrijventerreinen een thema dat op verschillende manieren kan worden uitgewerkt in de BIZ. Het BIZ-instrument maakt gezamenlijke activiteiten mogelijk. Denk bijvoorbeeld aan inkoopmogelijkheden op gebied van reiniging of bedrijfsafval wat minder verkeersbewegingen teweeg brengt of waarbij gekozen kan worden voor een duurzame aanbieder. Een aansprekend voorbeeld hierbij is de Utrechtsestraat Klimaatstraat, waarin ondernemers samen inzetten op een duurzaam winkelgebied. 

https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=xAREKznqON4

Voorbeeld van de Klimaatstraat

In de Utrechtsestraat in Amsterdam, de Klimaatstraat, zijn in het kader van de BIZ de volgende activiteiten in gang gezet:

1. Ondernemers:

• Uitvoering energiescans, waarbij het energiebesparingpotentieel van de ondernemer op het gebied van verlichting, verwarming en koeling van de ondernemersruimte in kaart is gebracht
• De implementatie van Slimme meters die het energieverbruik meten en kunnen worden aangesloten op apparaten die je helpen energie te besparen
• Energiedisplay dat feedback en persoonlijke besparingstips geeft op basis van de informatie van de slimme meter
• Slimme stekkers die ongebruikte apparaten en lichten automatisch kunnen uitschakelen

2. Openbare ruimte:

• Duurzame straat- en gevelverlichting d.m.v. energiezuinige lampen, die op rustige momenten 's nachts gedimd kunnen worden
• Tramhaltes die voorzien zijn van energiezuinige verlichting op basis van zonne-energie en van productie tot recycling de minste impact op het milieu hebben
• BigBelly Compact-afvalbakken met ingebouwde afvalpers, waardoor de bakken 5x minder geleegd hoeven te worden. De energie hiervoor wordt geleverd door zonnepanelen

3. Logistieke processen:

• Afval wordt ingezameld door elektrische wagens van één aanbieder, waardoor CO2 uitstoot tot een minimum wordt beperkt
• Optimalisatie logistieke processen d.m.v. clustering

Blauwdruk
Op basis van de samenwerking met de ondernemers in de Utrechtsestraat is in 2011 de blauwdruk tot stand gekomen.

Bovenstaand voorbeeld laat zien dat door samenwerking in een BIZ veel bereikt kan worden. Daarbij is het wel van belang dat de samenwerking goed blijft gaan. De onderlinge verstandhouding met de bedrijven moet goed blijven én natuurlijk ook de verstandhouding met de gemeente.

Kwartiermaker oprichting BIZ

Het opzetten van een BIZ is arbeidsintensief. Voor de meeste BIZ-gebieden die zijn opgericht of in oprichting zijn wordt ondersteuning ingehuurd van een kwartiermaker. De kwartiermaker is ook in stap 0 al heel belangrijk.

De kwartiermaker zorgt zowel voor verbetering van het draagvlak als uitwerken en aanleveren van de nodige documenten en afstemming met de gemeente.  Door de ervaring van de kwartiermaker met BIZ-zen, gaat wordt er geen tijd onnodig besteed aan onbekende procedures of formulieren. Daar is namelijk ervaring mee.

Heffingskosten

Ook betaalt de BIZ in veel gevallen een bijdrage aan de gemeentelijke belastingdienst voor het innen van de bijdrage en afhandeling van mogelijke bezwaarschriften. In de gemeente Amsterdam bedragen deze heffingskosten 2,5% van de totale inkomsten. Dit percentage kan per gemeente verschillen en wordt in afstemming met het betreffende BIZ-gebied vastgesteld. 

Oprichten van BIZ-vereniging of stichting

Tot slot moet voor de BIZ een vereniging of stichting worden opgericht bij de Notaris en Kamer van Koophandel. Kosten bedragen circa € 500 exclusief BTW.

Het BIZ instrument maakt het mogelijk voor ondernemers en/of eigenaren om gezamenlijk te investeren in de kwaliteit van de bedrijfsomgeving. Wat uniek is aan de BIZ is dat alle ondernemers en/of eigenaren bijdragen. In de ondernemersvereniging of vereniging van eigenaren is vaak sprake van free riders. De BIZ verbetert daarmee de basis voor samenwerking. Voorbeelden van BIZ-activiteiten zijn: extra veiligheid, extra vegen, evenementen, betere inrichting van de openbare ruimte, betere bereikbaarheid en gezamenlijke gebiedsmarketing.

De BIZ betreft de openbare ruimte. Dit houdt automatisch in dat samenwerking tussen de BIZ en de beheerder van de openbare ruimte noodzakelijk is. Verder heeft de BIZ tot doel om de economische waarde van het gebied te vergroten. Hiervoor is onderzoek bij de doelgroepen, veelal dus klanten en bewoners, noodzakelijk om beter inzicht te krijgen in wensen en behoeften. Beter inzicht leidt tot betere afstemming en samenwerking. Anders kunnen de doelen van de BIZ niet gehaald worden. 

www.amsterdam.nl: de pagina van de gemeente Amsterdam over BIZ

www.biz.joostmenger.nl: informatie van Joost Menger. Joost Menger is vanaf het begin bij BIZ in Nederland betrokken. Publicspaceinfo.nl beschouwt deze site als onafhankelijke informatie

www.vng.nl